Biuletyn Polonistyczny

Numer czasopisma

Data dodania: 09.04.2018
Literaturoznawstwo

Filozofia przypisów

ISSN:
2084-7963 (print); 2391-7903 (online)

Najnowszy numer „Sztuki Edycji” zachęca do namysłu nad „filozofią przypisów”, rozumianą nie tylko jako zbiór określonych zasad sporządzania objaśnień, ale odnoszącą się do określonej postawy, jaką przyjmuje edytor podczas opracowywania tekstu.

Każda dziedzina wiedzy, jeśli chciałaby badać swój wycinek rzeczywistości rzetelnie, powinna dążyć do jak największej samoświadomości. Pozwala to bowiem nie tylko rozwiązywać jej konkretne problemy szczegółowe, ale również mówić o własnych metodach, celach i ambicjach w sposób odpowiedzialny. Jak się wydaje, w edytorstwie odpowiedzialność ta jest szczególna. O ile interpretator dzieła literackiego może wdać się w polemikę z innymi badaczami, może napisać nową, poprawioną interpretację, a nawet trwać w interpretacji bałamutnej – o tyle tekstolog i edytor nie ma tak dużego marginesu błędu. Nie można łatwo przygotować nowej edycji dzieła, nie można łatwo usprawiedliwić każdej podjętej decyzji, trudno tłumaczyć się z niefortunnie sporządzonego objaśnienia do tekstu. A przecież edytorom – i słusznie – patrzy się na ręce, weryfikuje ich poczynania, odnotowuje ich usterki, zwłaszcza te przypisowe, w podręcznikach i opracowaniach tematycznych.

Nadto edytor jest odpowiedzialny przed autorem dzieła, które wydaje. Autorem, który bardzo często nie jest w stanie, mutatis mutandis, obronić się przed poczynaniami edytora, nawet działającego w dobrej wierze. Problem ten jest ważny zwłaszcza w kontekście ustalania poprawnego, zgodnego z domniemaną intencją autorską, brzmienia tekstu w edytorstwie naukowym, ale również – znowu – przy sporządzaniu przypisów. Następny wymiar edytorskiej odpowiedzialności wiąże się z obowiązkiem dostarczenia interpretatorom starannie ustalonego, możliwie pozbawionego zniekształceń przekazu tekstowego.

Niewątpliwie już na tej podstawie można mówić o pewnych etycznych aspektach pracy edytorskiej. Czy jednak wystarcza to, aby mówić o „filozofii”, a nawet o wąsko rozumianej „filozofii przypisów”? Czy określenie to można traktować inaczej niźli intrygującą metaforę? Z pewnością jednym z doniosłych zadań refleksji filozoficznej w świecie jest dążenie do precyzacji pojęć i terminów. Wydaje się to niezbędne na poziomie metodologicznym. Z takiego przekonania wyrastają refleksje dotyczące choćby wzajemnej relacji i definicji pojęć „przypisów”, „objaśnień”, „komentarza”, które pojawiają się zarówno w prezentowanych numerze „Sztuki Edycji” tekstach, jak i w burzliwych dyskusjach toczonych w czasie obrad ogólnopolskiej konferencji naukowej „Filozofia przypisów” w Toruniu 18–19 maja 2017 roku. W tym kontekście „filozofia przypisów” jawi się nie tylko jako zbiór określonych zasad sporządzania objaśnień, ale oznacza także określoną postawę, jaką przyjmuje edytor podczas opracowania tekstu.

Co jednak odróżniałoby „filozofię” od właściwej każdej dziedzinie myśli metodologicznej? Otóż „filozofię” rozumielibyśmy jako szczególny sposób myślenia o edytorstwie, wpływający dopiero na podejmowane przez badaczy konkretne decyzje. Nie sposób tedy w odpowiedzialnej pracy wydawcy naukowego postępować automatycznie czy przyznawać prymat – cennej skądinąd – intuicji. Tymczasem postawa taka jest niekiedy obserwowana w edycjach i, jak sądzimy, wynika w dużej mierze z niedostatecznej uwagi poświęcanej właśnie „filozofii edytorstwa”: jego fundamentalnemu dla literaturoznawstwa znaczeniu, wadze dla ocalania dziedzictwa kulturowego, odpowiedzialności wobec tekstu, autora i odbiorcy, odpowiedziom na wyzwania stawiane przez świat cyfrowy. Nie sztuką jest bowiem ugrzęznąć w abstrakcyjnych sporach akademickich. Prawdziwą wartością zaś – znaleźć własne, indywidualne odpowiedzi na pytania o sens i cel działalności naukowej, a więc wypracować jej swoistą „filozofię”.

Magdalena Bizior-Dombrowska

Bartłomiej Kuczkowski

Spis treści

WSTĘP

Magdalena Bizior-Dombrowska, Bartłomiej Kuczkowski, Przypis do „filozofii edytorstwa”, s. 5-6.

ARTYKUŁY I ROZPRAWY

Janusz S. Gruchała, Przypisy czy komentarz? O funkcji objaśnień w edycji naukowej, s. 7-16.

Ewa Głębicka, „Przypisywanie” Dąbrowskiej. O różnicach w komentowaniu tekstów na przykładzie edycji krytycznej „Nocy i dni” oraz korespondencji osobistej pisarki, s. 17-24.

Ewa Skorupa, Nowa edycja „Kronik tygodniowych” Bolesława Prusa. Przykłady śledztw edytorskich, s. 25-32.

Agnieszka Bąbel, Agata Grabowska-Kuniczuk, Bolesław Prus w przypisach i przypiskach. Studium przypadku, s. 33-42.

Mariusz Zawodniak, Komentarze „nowego typu”. Przypadki objaśnień i przypisów w dziesięcioleciu powojennym. Część I, s. 43-52.

Maciej Szargot, Zygmunt Krasiński – mistrz (?) przypisów, s. 53-59.

Magdalena Bizior-Dombrowska, Przepis na przypis (objaśnienia w „Dramatach” Zygmunta Krasińskiego), s. 61-68.

Bartłomiej Kuczkowski, Objaśnienia w Pismach dyskursywnych Zygmunta Krasińskiego, s. 69-77.

Teresa Winek, Pan Tadeusz z przypisami, s. 79-87.

Magdalena Kowalska, Przypisy autorskie w sonetach religijnych: funkcje i formy na przykładzie Teorematów Jeana de la Ceppède’a, s. 89-97.

Arkadiusz Luboń, Zmagania tłumacza z przypisem. Redukcja paratekstów translatorskich jako proces poezjotwórczy – przypadek Stanisława Barańczaka, s. 99-106.

Elżbieta Zarych, Po co dzieciom przypisy? Rola przypisów w książkach dla młodego czytelnika, s. 107-124.

Bogdan Szczurek, e-Przypisy – miejsce i przyszłość przypisów w dobie cyfrowej, s. 125-141.

Joanna Kułakowska-Lis, Przypisy jako wyzwanie redakcyjne, s. 143-147.

ŹRÓDŁA I DOKUMENTY

Maciej Dombrowski, „Nie gniewaj się na mnie, że gderzę i zrzędzę”. Listy Władysława Witwickiego do Romana Ingardena (wybór), s.149-155.

Przemysław Pawlak, Wolump..arki – duży przypis do małej literówki w Szewcach Witkacego, s. 157-161.

PRZEGLĄDY I SPRAWOZDANIA

Józef Franciszek Fert, Dom poezji, czyli Dom wariatów? Rec.: M. Szargot, Układanie dramatu. Rzecz o „Nie-Boskiej komedii”, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2017, s. 163-167.

Patryk Chłopek, Bolesław Prus – ślady pozostawione w twórczości. Rec.: M. Piątkowska, Prus. Śledztwo biograficzne, Wydawnictwo Znak, Kraków 2017, s. 167-172.

Magdalena Rajewska, Alicja Tułnowska, „Filozofia przypisów” – ogólnopolska konferencja naukowa, s. 172-174.

Magdalena Rajewska, Alicja Tułnowska, Horror przypisów – studencki poradnik przetrwania, s. 175-179.

INFORMACJE O AUTORACH

Informacje o Autorach, s. 179-182.

Informacje

Data publikacji:
01.02.2018
Strony:
182
Słowa kluczowe:
Data dodania:
9 kwietnia 2018; 17:15 (Piotr Bordzoł)
Data edycji:
15 kwietnia 2018; 20:03 (Piotr Bordzoł)

Ostatnio dodane numery


Zobacz także

22.08.2022
Literaturoznawstwo

Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie | 21(1) | 2022

Tytuł numeru: Poza historią literatury: egodokumenty

Prezentowany numer „Sztuki Edycji”, noszący podtytuł Egodokumenty, stanowi kontynuację numeru poprzedniego – „Poza historią literatury: nieznane archiwalia, inedita, problemy recepcji”, w którym koncentrowaliśmy się na problematyce związanej z mniej lub całkowicie nieznanymi źródłami oraz zapoznanymi tekstami. Podział na dwa bliskie sobie tematycznie numery wynikł ze względów praktycznych: zaproponowana problematyka znalazła tak żywy oddźwięk u Autorów, że nie sposób było pomieścić wszystkich artykułów w jednym, nawet obszernym numerze. O czym to świadczy? Nie tyle nawet, że temat stał się modny, ile o jego podstawowym, „podręcznym” charakterze. Każdy bowiem, kto para się edytorską teorią lub praktyką, na jakimś etapie pracy natrafia na nieodkryte archiwalia bądź dzieła nieznane, nieukończone, niekanoniczne, inedita, wreszcie – egodokumenty.

12.09.2023
Historia literatury

Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie | 23 (1) | 2023

Tytuł numeru: Praktyki edycji cyfrowych

Najnowszy numer „Sztuki Edycji” poświęcony jest praktykom edycji cyfrowych. Powstał pod redakcją Bartłomieja Szleszyńskiego, Konrada Nicińskiego, Agnieszki Szulińskiej, Anny Mędrzeckiej-Stefańskiej oraz Kajetana Mojsaka, członkiń i członków zespołu Nowej Panoramy Literatury Polskiej.

17.01.2022
Literaturoznawstwo

Sztuka Edycji. Studia Tekstologiczne i Edytorskie | 20(2) | 2021

Tytuł numeru: Poza historią literatury: nieznane archiwalia, inedita, problemy recepcji

Zapraszamy do lektury najnowszego numeru „Sztuki Edycji” poświęconego miejscu archiwum w pracy edytora i historyka literatury.

Używamy plików cookies, by ułatwić korzystanie z naszych serwisów. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywanena Twoim dysku, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Sprawdź informacje o plikach cookies.