Biuletyn Polonistyczny

Artykuł / wywiad

30.03.2021

Archiwum Kobiet / "Piszemy nową historię"

Archiwum Kobiet to zespół badawczy Instytutu Badań Literackich PAN, działający od 2013 roku. Jego powstanie wiąże się z projektem „Archiwum Kobiet: Piszące”, realizowanym w ramach programu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Celem projektu było stworzenie bazy danych oraz zainicjowanie digitalnego archiwum niewydanych rękopisów kobiet mieszkających na obszarze historycznej Polski od XVI wieku do współczesności.

kadr z filmu promocyjnego | Archiwum Kobiet IBL PAN

Członkinie i członkowie zespołu przeprowadzają kwerendy w archiwach polskich i europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów powiązanych kulturowo z Polską poprzez fakt dawniejszej łączności z jej terytoriami (Litwa, Ukraina, Białoruś itp.).

Dzienniki, pamiętniki, korespondencja i niewydane rękopisy dzieł literackich, zwłaszcza sprzed drugiej połowy XIX wieku, to niedostatecznie rozpoznany kontynent kultury polskiej, skrywający tajemnice tożsamości kobiet, genealogii tej tożsamości, a także związków i aktywności kobiet innych niż uznane za jedynie znaczące dla biografii kobiecej: relacji małżeńskich, rodzinnych (żona, matka) i publicznych (patriotka, Matka Polka), czyli na przykład przyjacielskich, miłosnych i zawodowych. Relacje te często w nieoczekiwanych kierunkach przekraczają granice zakreślone przez pochodzenie etniczne, przynależność religijną, status społeczny oraz normy obyczajowe i moralne. Dzienniki, listy i inne dokumenty osobiste pozostające w rękopisach to nie tylko świadectwa życia umysłowego i obyczajów, ale także bardzo ważny i popularny gatunek piśmienniczy poprzednich epok. Z tego punktu widzenia piśmiennictwo kobiet – listy i dzienniki krążące pomiędzy nimi – okazują się rodzajem drugiego obiegu kultury intelektualnej, niewchodzącym poprzez druk w sferę publiczną, ale nieprzecenionym między innymi jeśli chodzi o poznanie życia umysłowego kobiet minionych epok.

Działalność zespołu Archiwum Kobiet wykracza poza pole związane z projektem. Zespół zaangażowany jest również w prace wydawnicze, współorganizuje studia podyplomowe: Gender Studies oraz Podyplomowe Studia Polsko-Żydowskie, organizuje seminaria.

W serii monograficznej „Lupa Obscura”, wydawanej przez Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, ukazują się monografie literaturoznawcze, poświęcone literaturze polskiej i obcej. Metodologia czytania koncentruje uwagę na zagadnieniach nieznanych lub słabo rozpoznanych, w odniesieniu do tekstów literackich, niefikcjonalnych oraz zjawisk społecznych i praktyk osobistych. Badacze i badaczki dekonstruują kanoniczne interpretacje, charakteryzują kulturowe wyobrażenia związane z aspektami męskości i kobiecości, ich obecności i nieobecności w dyskursach publicznych i prywatnych, wykorzystując transdyscyplinarne instrumentarium badawcze.

W serii edytorskiej „Archiwum Kobiet”, zainicjowanej w 2018 roku, wydawane są niepublikowane dotąd dokumenty osobiste autorstwa kobiet bądź związane z wybranymi kobiecymi biografiami. Autorki i autorzy opracowujący edycje wychodzą z dominujących dotychczas biograficznych ram ujmowania prezentowanych dokumentów w kierunku badań mikrohistorycznych oraz eseistycznonaukowej interpretacji źródeł. Wykorzystanie najnowszych ustaleń w dziedzinie edytorstwa, a także przeniesienie narzędzi krytyki genetycznej, stosowanej w odniesieniu do brulionów i przekazów tekstów literackich, na dokumenty osobiste pozwala ująć wydawane rękopisy w nieoczywistych kontekstach historycznych i biograficznych uwikłaniach.

Cykl otwartych seminariów naukowych „Duchowość kobiet” organizowany jest wspólnie z Wydziałem Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego od 2017 roku. Dorobek światowego religioznawstwa inspirującego się feminizmem jest w Polsce mało znany, a krytyka feministyczna, badając twórczość kobiet, stosunkowo mało uwagi poświęcała dotąd takim zjawiskom jak religijność czy duchowość.

Seminarium powstało z potrzeby, aby spojrzeć na język i praktyki religijne od nieco innej, nie tylko dyscyplinującej strony. W języku teologii, symboli religijnych, reguł zakonnych kobiety próbowały negocjować własne potrzeby i aspiracje. Z braku innego języka oferującego całościową wizję świata i sensu ludzkiej egzystencji, korzystały z języka, praktyk i instytucji religijnych, nierzadko jednak w taki sposób, aby poprzez przyswojenie, modyfikację lub odrzucenie wybranych znaczeń zyskać więcej wolności, szacunku, nawet przyjemności. Stawały się zakonnicami, mistyczkami, heretyczkami, neopogankami czy liderkami nowych ruchów (para)religijnych z powodów nie do końca oczywistych, rozumianych dotąd stereotypowo, a zasługujących na głębsze zbadanie.

Szczególnym obszarem naszych zainteresowań są z jednej strony rozmaite zjawiska w łonie i na obrzeżach polskiego katolicyzmu, z drugiej – specyficzne formy współczesnej religijności i duchowości, które obecnie dochodzą do głosu w naszym kraju, z trzeciej – religijne lub duchowe aspekty twórczości wybranych artystek. Interesuje nas zatem zarazem historia religijności i duchowości kobiet, jak ich współczesne oblicza.

Seminaria mają charakter interdyscyplinarny i międzyinstytucjonalny, dzięki czemu są przestrzenią wymiany wiedzy między specjalistami z takich dziedzin, jak historia literatury, historia sztuki, historia, religioznawstwo, teologia czy filozofia. Do wygłoszenia wykładu i dyskusji zapraszamy specjalistów z kraju i zagranicy.

Informacje

Data dodania:
30 marca 2021; 14:33 (Mariola Wilczak)
Data edycji:
30 marca 2021; 15:11 (Mariola Wilczak)

Zobacz także

17.04.2020

Dlaczego mimo wszystko warto pamiętać o piknikach?

Już od kilku lat miesiące przedwakacyjne, maj i czerwiec, obfitują w organizację imprez kulturalno-rekreacyjnych, czyli tak zwanych pikników. Wiele instytucji o różnym profilu działalności stara się dzięki nim zaprezentować w atrakcyjny sposób swoją ofertę − frekwencja również gwarantuje sukces. Instytucje nauki nie mają w tym względzie łatwego zadania, ale sama nauka ma ogromny potencjał, ukryty w ludziach, badaniach, osiągnięciach i archiwach. Te wszystkie czynniki dzięki pomysłowości i celowości działania sprawiły, że w Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie narodził się pomysł zorganizowania pikniku archiwalnego, imprezy zwracającej uwagę na fakt posiadania i doceniania dokumentacji historyczno-naukowej, jak i szerokiej edukacji w tym zakresie.

01.07.2022

Aleksandra Zenowicz, Małżeństwo w literaturze XIX-wiecznej

W swojej pracy chciałabym pokrótce opisać spojrzenia na małżeństwo w trzech XIX-wiecznych powieściach: Targowisku Próżności. Powieści bez bohatera Williama Makepeace Thackeraya, Lokatorce Wildfell Hall Anne Brontë i Panu Grabie Elizy Orzeszkowej.    

03.09.2020

Kariatyda

Dziś na Powązkach Wojskowych żegnamy Profesor Marię Janion. Swoim wspomnieniem o Niej podzieliła się z nami Prof. Anna Nasiłowska.  

28.10.2021

Pani Eugenii Maresch

Z okazji nadania tytułu Doktora Honoris Causa Polskiego Uniwersytetu Na Obczyźnie — PUNO Londyn 22 października 2021 roku Dr Wojciech Rappak, Kierownik Zakładu Współczesnej Kultury Brytyjskiej Instytutu Kultury Europejskiej PUNO Londyn Dr HC Eugenia Maresch

Używamy plików cookies, by ułatwić korzystanie z naszych serwisów. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywanena Twoim dysku, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Sprawdź informacje o plikach cookies.