Dookreślanie sarmatyzmu. Ponowienie dyskusji sprzed ćwierćwiecza

Andrzej Zajączkowski w książce "Szlachta polska. Kultura i struktura" wskazał na to, że: „Badanie kultury szlacheckiej w jej czystej, dawnej postaci jest uzasadnione potrzebą posiadania układu odniesienia przy analizowaniu współczesnej nam kultury narodowej”. I dla niego, i dla uczestników wspomnianej dyskusji problemem pozostawał marksizm jako determinanta badań prowadzonych w półwieczu Polski zwącej się Ludową. Bliskie marksizmowi pytania o kulturę szlachecką powracają i dziś, czego świadectwem mogą na przykład być książki Jana Sowy "Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą" (Kraków 2011) oraz Andrzeja Ledera "Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej" (Warszawa 2014). Popularność, oddziaływanie i znaczenie tych dwóch publikacji dowodzą, że Sarmacja, najogólniej utożsamiana z Rzeczpospolitą Obojga Narodów, pozostaje wciąż jednym z najważniejszych zagadnień współczesnego polskiego dyskursu tożsamościowego.

Wciąż nie wiemy: co to jest sarmatyzm? Jak pokazał ostatnio Maciej Parkitny, „definiuje się go bardzo różnie – jako typ kultury (albo kulturę), formację kulturową, prąd, światopogląd (lub „formułę światopoglądową narodu szlacheckiego”), ideologię, mit, [...] mentalność, styl życia [...], a nawet »sumę wzorców zachowań«”. Twierdzi się, że jest „tradycją wynalezioną” (Jakub Niedźwiedź), a nawet, że w ogóle jako pojęcie jest nie tylko niepotrzebny, ale i szkodliwy (Jacek Kowalski). W tym stanie rzeczy ponowienie dyskusji wydaje się więc nawet koniecznością.

Proponujemy poruszenie następujących zagadnień:

• ocena efektów dyskusji z 1994 roku,
• sarmatyzm: pojęcie? termin? kategoria? wyobrażenie? fantazmat? hipostaza?,
• sarmatyzm i nowoczesność: „długie trwanie” kultury szlacheckiej,
• sarmatyzm i badania postkolonialne,
• sarmatyzm jako narracja o Polsce,
• poziomy sarmatyzmu: masowy – elitarny,
• wymiary sarmatyzmu: edukacja – media,
• zacna duma narodowa – naganna megalomania,
• sarmacki mesjanizm – wiara narodu wybranego czy psychopatologia?,
• sarmatyzm między patosem i groteską,
• sarmatyzm jako teatr walki politycznej.

Nie ukrywamy: oczekujemy tekstów „frontalnych” (nie zaś jedynie przyczynkarskich).

Paweł Bohuszewicz i Krzysztof Obremski,
Katedra Antropologii Literatury i Nowych Mediów UMK

Informacje organizacyjne

Osoby zainteresowane udziałem w konferencji proszone są o przesyłanie zgłoszeń  (tytuł wystąpienia oraz jego streszczenie do dnia 31 stycznia 2020 r. drogą elektroniczną na adres: bohuszewicz@umk.pl lub listowną: Paweł Bohuszewicz, Katedra Antropologii  Literatury i Nowych Mediów, Fosa Staromiejska 3; 87-100 Toruń, p. 208.
 

Opłata konferencyjna wyniesie 450 zł. W jej ramach organizatorzy zapewniają wyżywienie i dwa noclegi (21/22.09 oraz 22/23.09; istnieje możliwość rezerwacji noclegu na noc 20/ 21.09 – koszt pokrywa osoba wynajmująca pokój).
 

Organizatorzy planują wydanie pokonferencyjnej książki lub monograficznego numeru czasopisma (w zależności od liczby zgłoszeń).
 

Dla osób zainteresowanych i zależnie od pogody półtoragodzinna wycieczka po toruńskiej starówce „Śladami tumultu 1724 roku” (miejsce zbiórki i godzina wyjścia będą uzgodnione już w dniu konferencji).