Rozprawa doktorska
Dramaturgia Tadeusza Micińskiego: problematyka i poetyka
Cel pracy: określenie ideowo-artystycznego nowatorstwa dramaturgii T. Micińskiego, ukazanie jej jako ucieleśnienia ontologicznego punktu widzenia pisarza, jako całości, jako rozwijającego się systemu filozoficznego i artystycznego, wyprzedzającego poszukiwania i odkrycia literatury XX wieku.
W pracy dokonana została nowa interpretacja dzieł dramatycznych tego autora w kontekście europejskim, rosyjskim i białoruskim; zareprezentowany rozwóju talentu T. Micińskiego w odniesieniu do tematów i artystycznej oryginalności dramaturgii europejskiej i białoruskiej; zidentyfikowane i przeanalizowane zostało wykorzystanie folkloru białoruskiego przez dramatopisarza, jego systemu obrazowania,ujawnione i prześledzone zostały paralele z dramatem białoruskim (Janka Kupała "Sen na kurhanie").
Najważniejsze ustalenia:
Paradygmat sztuki T. Micińskiego łączy w sobie cechy realizmu, naturalizmu, romantyzmu i symbolizmu, filozofii i historiozofii, mitów i folkloru, tradycji i innowacji. Stało się to podstawą oryginalnych ideowo-estetycznych założeń T. Micińskiego związanych z tworzeniem uniwersalnych modeli ponadczasowach, osobliwą interpretacja charakterów postaci, reinterpretacją wydarzeń historycznych, przekonań filozoficznych i religijnych. Dramaty Micińskiego stały się nowym zjawiskiem w historii literatury polskiej, wpłynęły na jej dalszy rozwój. Charakterystyczną cechą światopoglądu T. Micińskiego jest synteza rzeczywistości, symbolu i filozofii. W tym kontekście dramaturg zwraca się do następujących kwestii: przeznaczenie Poety-twórcy ("Noc", "Noc rabinowa"), włada i dyktatura, lidera i tłumu, ojców i dzieci, cena władzy. Oryginalne traktuje rewolucję 1905 roku jako wydarzenie historyczne, i jako zjawisko, które wpływa na losy ludzkości ("Kniaź Patiomkin"); rozwiązuje problemy dobra i zła w kontekście Biblii, wiary chrześcijańskiej, religii Wschodu ("Noc rabinowa", "Bazilissa Teofanu"). Na podstawie przestudiowanych filozofii T. Miciński tworzy własny system filozoficzno-religijny, nazwany solarnym. Łączy manicheizm, pogaństwo białoruskie, mitologie i cechy chrześcijaństwa ("Noc rabinowa", "Bazilissa Teofanu"). Dramaturgia Micińskiego pozwala na prześledzenie ewolucji twórczości i filozofii autora.
T. Miciński konstrułuje świat artystyczny, w którym stawia uniwersalne i wieczne pytania o dobro i zło, idee jedności słowiańskiej i ogólnej religii synkretycznej ("Noc rabinowa", "Bazilissa Teofanu"), poszukiwanie sensu życia ("Kniaź Patiomkin","Noc","Noc rabinowa","Bazilissa Teofanu").
Eksperyment artystyczny T. Micińskiego jednoczy cechy naturalizmu (waga detali), romantyzmu (zainteresowanie światem wewnętrznym postaci, historią, psychologią), neoromantyzmu (sen i rzeczywistość) ("Noc rabinowa", "Bazilissa Teofanu"), symbolizm (postacie-symbole, sakralność i mistycyzmu, reminiscencje, aluzje, intertekstualność), ekspresjonizm ((kontrast, realne i irrealne, ekspresja koloru, światła i dźwięku) "Kniaź Patiomkin","Noc","Noc rabinowa", "Bazilissa Teofanu"); „bilokacja”, retrospekcja, dualizm, kostium historyczny ("Kniaź Patiomkin", "Noc rabinowa”), świadczą o nowatorstwie autora, uaktualnieniu systemu estetyki modernistycznej, co nadaje mu oraginalność i indywidualność.
Twórczość T. Micińskiego jest ściśle związana z rozwojem dramatu zachodnioeuropejskiego. W literaturze polskiej wcześniej niż w zachodnioeuropejskiej ukształtowała się tradycja narodowego dramatu romantycznego, ale H. Ibsen określił jej zasady (w związku z wydaniem dramatu "Peer Gynt"), a wzorcowe pod tym względem utwory - dzieła S. Wyspiańskiego i T. Micińskiego. Przeczuwając ekspresjonizm europejski T. Miciński tworzy dramaty "Noc rabinowa" i "Bazilissa Teofanu", kierując się logiką snu, pogrąża się w podświadomość bohatera. Jedną z technik stosowanych przez T. Micińskiego jest też tworzenie do tego celu – postaci dublera (dramaty "Noc rabinowa" i "Kniaź Patiomkin").
Związki T. Micińskiego z Białorusią są różnorodne: żył i pracował na Polesiu, ożenił się z przedstawicielką miejscowej szlachty, badał folklor, zwyczaje, wierzenia, literaturę i kulturę białoruską. Wprowadził elementy tej kultury do swojej sztuki i to stało się podstawą do analizy porównawczej dzieł "Noc rabinowa" Tadeusza Micińskiego oraz „Sen na kurhanie" Janki Kupały.
Драматургия Тадеуша Мициньского: проблематика и поэтика : диссертация на соискание ученой степени кандидата филологических наук : 10.01.03 / Нелепко Елена Павловна ; Гродненский государственный университет им. Янки Купалы, 2016. – 177 с.
Obrona pracy odbyła się w dniu 18 listopada 2016 r., decyzja o zatwierdzeniu podjęta przez Najwyższą Komisję Atestacyjną 22 lutego 2017 r.