Zaproszenie do publikacji artykułów w trzecim numerze czasopisma „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”

Pojęcie horroru stosowane jest w literaturoznawstwie i filmoznawstwie jako kategoria genologiczna. Jako kategoria estetyczna bywa z kolei odnoszone do rozmaitych tekstów kultury: utworów literackich, komiksów, filmów i seriali, ale też spektakli teatralnych czy gier wideo. Anita Has-Tokarz w monografii Horror w literaturze współczesnej i filmie (2010) uznaje go wręcz za kategorię „oznaczającą efekt [przerażenia], jaki tekst [kultury] wywiera na odbiorcy” (s. 51). Trzeci numer „Dzieciństwa. Literatury i Kultury” chcielibyśmy poświęcić związkom dzieciństwa i dojrzewania z horrorem – pojmowanym we wszystkich wskazanych znaczeniach – widocznym w trzech obszarach problemowych.

Po pierwsze: dziecko w horrorze. Kultura, zwłaszcza popularna, z upodobaniem obsadza postaci dziecięce w roli istot niepokojąco zagadkowych, mediumicznych, budzących grozę, demonicznych, a nawet oprawców – choć i w roli ofiar, jednostek otaczanych szczególną ochroną, obiektów zainteresowania rozmaicie postaciowanego zła, jak również bohaterów i bohaterek, którzy jako jedyni potrafią owo zło pokonać. Z przykładów dziś już klasycznych dość przypomnieć nastoletnią Regan z Egzorcysty wyreżyserowanego przez Williama Friedkina, młodego antychrysta z serii Omen, dziecięce postaci z prozy Stephena Kinga – jak Lśnienie, Dzieci kukurydzy, Smętarz dla Zwierzaków, To – i ze słynnych ekranizacji tych utworów. Takie figury – dziecięce demony, ale i dziecięcy wybawcy – pojawiły się także w ostatnich latach w wielu głośnych filmach, np. Cichym miejscu Johna Krasinskiego, Babadooku Jennifer Kent czy Dziedzictwie. Hereditary Ariego Astera; w serialach, by przywołać antologię American Horror Story Ryana Murphy’ego i Brada Falchuka, Stranger Things braci Dufferów, Nawiedzony dom na wzgórzu Mike’a Flanagana (luźno oparty na powieści Shirley Jackson); w grach wideo, np. The Last of Us studia Mighty Dog i serii Americana McGee o Alicji; wreszcie w literaturze – jak już zekranizowana powieść Nie otwieraj oczu Josha Malermana. Warto też wspomnieć o ujęciach innych niż anglosaskie: o dziecku grozy, jakie prezentują klasyki japońskiego horroru, gdzie jest ono uosobieniem tragizmu oraz tajemnicy i gdzie dzieciństwo stygmatyzowane bywa niewyobrażalnym cierpieniem, spod którego jarzma bohaterowie i bohaterki nie mogą się wyzwolić (tu np. The Ring. Krąg oraz Dark Water, reż. Hideo Nakata; Klątwa Ju-on, reż. Takashi Shimizu); o hiszpańskich, portugalskich, meksykańskich, południowoamerykańskich reprezentacjach powiązanych z folklorem, podaniami wierzeniowymi, baśniowością, jak Labirynt fauna Guillermo del Toro i Sierociniec J. A. Bayony; o okrutnych dzieciach z dzieł niemieckich i austriackich, np. Widzę, widzę Veroniki Franz i Severina Fiali. Chcielibyśmy przyjrzeć się sposobom wykorzystywania dziecięcych postaci zarówno w klasyce gatunku, jak i najnowszej produkcji kulturowej.

Po drugie: horror dla dzieci i młodzieży. W ostatnich kilkunastu latach mamy do czynienia z renesansem literatury grozy dla młodych odbiorców. Literackie korzenie tego typu utworów sięgają tradycji XIX-wiecznej i, inter alia, tzw. pedagogiki strachu, a w XX w. klasyczne przykłady wyszły spod piór m.in. Johna Bellairsa, Zilphy Keatley Snyder i Phyllis Reynolds Naylor. Dziś zaś wielu twórców eksponuje zarówno ludyczny, jak i refleksyjny wymiar grozy – np. Daniel Handler (Lemony Snicket), Ian Ogilvy, Chris Priestley czy Neil Gaiman, a w Polsce Marcin Szczygielski i Grzegorz Gortat. Problematyka horroru w tekstach kultury dla niedorosłych współcześnie stała się przedmiotem rozważań wielu badaczy: w Polsce – przede wszystkim Katarzyny Slany, za granicą – m.in. Jessiki R. McCort, Michaela Howartha, a także Anny Jackson, Karen Coats i Rodericka McGillisa, Moniki Flegel, Christophera Parkesa, Chloé Germaine Buckley, K. Shryock Hood, Laury Hubner. Pragnąc kontynuować podjęte przez nich dociekania, chcielibyśmy zaprosić autorów i autorki do rozważań nad strategiami tworzenia horrorów dla młodych odbiorców – nie tylko literackich, lecz także reprezentujących inne media, m.in. filmów, seriali telewizyjnych, gier wideo, komiksów.

Po trzecie wreszcie: dzieciństwo i dojrzewanie jako horror. W tym obszarze problemowym pojęcie horroru będziemy rozumieć najszerzej. Tego typu wątki i motywy pojawiają się w twórczości skierowanej zarówno do odbiorców dorosłych (w tym w utworach o charakterze biograficznym i autobiograficznym), jak i niedorosłych. Dominacja nurtu arkadyjskiego w tekstach kultury dla dzieci i młodzieży należy już do przeszłości; od kilku dekad występuje wyraźna tendencja do poruszania tematów drastycznych, dotąd tabuizowanych, takich jak przemoc domowa, wykorzystanie seksualne, uzależnienia, samobójstwa itd. Głośny serial telewizyjny stworzony przez Briana Yorkeya 13 powodów (adaptacja powieści Jaya Ashera), Euforia Sama Levinsona, powieść Charlie Stephena Chbosky’ego i wyreżyserowana przezeń ekranizacja, Nostalgia Anioła Jodi Picoult i filmowa adaptacja tej powieści w reżyserii Petera Jacksona, Dom nie z tej ziemi Małgorzaty Strękowskiej-Zaremby, Książka wszystkich rzeczy Guusa Kuijera czy też transgresywne picturebooki (jak te autorstwa Gro Dahle i Sveina Nyhusa) to tylko kilka z bardzo licznych przykładów. Jeszcze innym zagadnieniem jest horror dzieciństwa i dojrzewania w dystopiach oraz narracjach postapokaliptycznych, tych przeznaczonych dla dorosłych odbiorców (Opowieść podręcznej Margaret Atwood wraz z serialem inspirowanym tą prozą, Droga Cormaca McCarthy’ego oraz film na jej podstawie) oraz tych młodzieżowych (Igrzyska śmierci Suzanne Collins, Niezgodna Veroniki Roth i ekranizacje tych dzieł, Meto Yves’a Greveta) i dziecięcych (Woolvs in the Sitee Margaret Wild i Anne Spudvilas). Problemy społeczne mające destrukcyjny wpływ na dzieciństwo i adolescencję, a odzwierciedlające się bądź ekstrapolowane w tekstach kultury, to zatem kolejne zagadnienie, do którego eksploracji zachęcamy autorów i autorki.

Zapraszamy do podjęcia rozważań nad różnymi aspektami relacji między dzieciństwem i dojrzewaniem a horrorem w rozmaitych tekstach kultury, przeznaczonych dla różnych grup odbiorców. Interesują nas artykuły przekrojowe i studia przypadków, opracowania dotyczące dzieł XIX-, XX- i XXI-wiecznych. Wskazane przez nas trzy obszary problemowe – dziecko w horrorze, horror dla dzieci i młodzieży, dzieciństwo i dojrzewanie jako horror – nie wyczerpują oczywiście tak złożonego zagadnienia, więc redakcja jest otwarta także na inne propozycje, wykraczające poza zaproponowane tematy.

Zapraszamy również do przesyłania tekstów niezwiązanych z tematem numeru do działów Varia i Recenzje.
 

Teksty należy przesyłać przez platformę czasopisma: http://www.journals.polon.uw.edu.pl/index.php/dlk/about/submissions

Termin zgłaszania artykułów: 31.01.2020 r.