Katedra Slawistyki, Wydział Filologiczny

z

z

Język polski i literatura polska miały też swoje miejsce w ogólnoslawistycznych przedmiotach - Gramatyka porównawcza języków słowiańskich i Literatury słowiańskie w programach nauczania filologii bułgarskiej, filologii rosyjskiej, na bibliotekoznawstwie i  edytorstwie.

W roku akademickim 1993/1994 na Uniwersytecie w Wielkim Tyrnowie otwarto kierunek filologii słowiańskiej (z językiem polskim, serbskim i chorwackim oraz słowackim). Dwa lata później, w roku 1995/1996, założono Katedrę Slawistyki.

Pierwsze dwa roczniki filologii słowiańskiej miały tylko język polski. Strategami i założycielami katedry byli: jej pierwszy kierownik w okresie 1995-2005 oraz Dziekan Wydziału Filologicznego w okresie 1997-2004, slawista i polonista prof. Nikołaj Daskałow i dzisiejszy kierownik prof. Cenka Iwanowa (od 2005 r.), slawistka i badaczka języków i kultur południowosłowiańskich, wykładowca gramatyki porównawczej języków słowiańskich i lingwokulturoznawstwa, członek Międzynarodowego Komitetu Slawistów. Prof. Cenka Iwanowa jest dziekanem Wydziału Filologicznego od roku 2015 do dziś.  

W 2001 roku założono Centrum polonistyczne (biblioteczno-informacyjne i kulturowe, należące do struktury katedry) na podstawie projektu uniwersyteckiego pod kierownictwem prof. Nikołaja Daskałowa i ze znaczącym wsparciem Instytutu Polskiego w Sofii (wtedy jego dyrektorem był bułgarysta i tłumacz dr Wojciech Gałązka) i Fundacji Semper Polonia. Jest to pierwsze centrum z dzisiejszego Slawistycznego kompleksu, rozszerzonego na podstawie projektu pod kierownictwem prof. Cenki Iwanowej.

Bazę biblioteczną wciąż wzbogacano książkami, podręcznikami i materiałami dydaktycznymi, podarowanymi przez polskie Ministerstwo Edukacji Narodowej, fundacje (Semper polonia, Pomoc Polakom na wschodzie), wydawnictwa uniwersytetów partnerskich, gości lektorów, Instytut polski w Sofii oraz inne instytucje. W wyposażonej unikatowymi meblami Sali Centrum Polonistycznego prowadzono obrony prac dyplomowych, gościnne wykłady, spotkania naukowe, imprezy kulturowe oraz zajęcia dydaktyczne.

Od momentu powstania Katedry działały następne kierunki studiów z językiem polskim:
Filologia Słowiańska z językiem polskim (od początku w 1994 r. do r. 2003/2004 do r. 2007/2008), która najpierw obejmowała pięcioletnie jednolite studia magisterskie, a od 2004/2005 wprowadzono podział na studia licencjackie i magisterskie, trwające odpowiednio 8 i 2 semestry;
1) Slawistyka z językiem polskim (od roku 2008/2009);
2) Lingwistyka stosowana z językiem polskim jako językiem drugim (od roku 2000/2001);
3) Lingwistyka stosowana z językiem polskim jako językiem pierwszym (od roku 2019/2020).

Ostatnie dwa kierunki miały formy kombinowane z kwalifikacją IT i turystyką kulturalną. Lingwistyka stosowana z językiem polskim jest jedynym aktualnym kierunkiem w ostatnich 4 latach, którego aktualność była dyktowana przez zapotrzebowanie na rynku pracy i odpowiadała orientacji profesjonalnej studentów. Regularnie katedra otrzymuję oferty pracy dla studentów z językiem polskim, najczęściej w kombinacji z językiem angielskim. Często podczas studiów magisterskich studenci już pracują w firmach, mających biura w Wielkim Tyrnowie: Call centrа, firmy Data Processing, Taxback.

Studia magisterskie obejmowały dotychczas dwa programy do wyboru:
1) Translatoryka (z językiem polskim);
2) Literatura i kultura ludów słowiańskich, z których w ostatnich 4 latach podtrzymywano tylko pierwszy ze względu na potrzebę kształcenia tłumaczy i przekładoznawców. W roku 2019 magisterski program translatoryki (gdzie są wszystkie nauczane na Wydziale Filologicznym języki) otrzymał poparcie Europejskiej komisji.

Studia doktoranckie obejmują: literaturę polską, język polski, teorię i praktykę przekładu (z językiem polskim).

POLONIŚCI

Pierwsi wykładowcy poloniści w katedrze, to: Nikołaj Daskałow, Mira Kostowa, Iskra Likomanowa, Wiara Maldżiewa.
Prof. dr. nauk filologicznych Nikołaj Daskałow to polonista i slawista, literaturoznawca, uhonorowany odznaką Zasłużony dla kultury polskiej oraz Krzyżem Kawalerskim Zasługi Rzeczpospolitej, autor wielu publikacji polonistycznych, takich jak: Słowiańskie relacje literackie (Славянски литературни взаимоотношения, 1999) oraz znaczącej monografii o polskiej powieści historycznej Сюжетите на историята и реваншът на духа (Wątki historyczne i riposty ducha; zob. pełen polski przekład na stronie tłumacza Wojciecha Gałązki, https://literaturabulgarska.vilnet.pl/nikolaj-daskalow-watki-historyczne-i-riposty-ducha-2/; rozdziały wybrane przełożył także Andrzej Nowosad, zob. http://www.andrzejnowosad.com/bg/publication/list/16). Prof. Daskałow wykładał: literatury słowiańskie (z udziałem literatury polskiej), historię literatury polskiej od średniowiecza do współczesności oraz kursy specjalizowane o polskich powieściach historycznych).

Adiunkt Mira Kostowa wykładała język polski praktyczny, gramatykę języka polskiego oraz teorię i praktykę przekładu (1995-2002). Mira Kostowa jest autorem 3 podręczników, m.in.: Jeśli chcesz wiedzieć więcej (ze Stelianą Dankową) i tłumaczką książek: Z. Brzozowski: Opowieść o Ewie; O. Tokarczuk: Ostatnie historie; K. Modzelewski: Zajeździmy kobiłę historii; Jan Paweł II: Przekroczyć próg nadziei i Dar i tajemnica (książki Jana Pawła II przełożyła razem z Marią Szancą), Rodzinna Europa (razem z Margretą Grigorową).

Prof. dr nauk filologicznych (z Uniwersytetu w Sofii) Iskra Likomanowa (żyjąca do r. 2011), wykładała gramatykę opisową i historyczną języka polskiego. Prof. Iskra Likomanowa była specjalistką w dziedzinie teorii przekładu, autorką znaczących monografii językoznawczych i translatorycznych, takich jak: Przekład między teorią i praktyką (Преводът между теорията и практиката, 2002) i Przekład słowiańsko-słowiański (Славяно-славянският превод, 2007). Tłumaczyła poezje Wisławy Szymborskiej; w jej przekładzie wyszły dwa poetyckie zbiory noblistki: Koniec i początek i Chwila. Przełożyła również Białego kruka Andrzeja Stasiuka.

Wiara Małdżiewa (profesor na uniwersytecie w Toruniu), prowadziła zajęcia z historii i kultury Polski w roku 1995/96.  

Od otwarcia lektoratu do dziś polski język wykładało 9 lektorów z Polski. Od powstania katedry do dziś wykształcono 8 doktorantów polonistów.

Warto zauważyć, że dwaj doktoranci poloniści Katedry zostali jako wykładowcy na etacie na uniwersytetach polskich po pomyślnie prowadzonym lektoracie języka bułgarskiego. Paweł Płamenow Petrow w 2015 r. obronił doktorat pod kierownictwem Margrety Grigorowej na temat Epistolarny świat Brunona Schulza i jest obecnie wykładowcą w Zakładzie Filologii Bułgarskiej i Macedońskiej na uniwersytecie Jagiellońskim. Steliana Dankowa, dopracowująca doktorat o przekładach poezji międzywojennej jest obecnie wykładowcą języka bułgarskiego w Katedrze Filologii Słowiańskiej na Uniwersytecie Łódzkim.

Marinela Dimitrowa, doktorantka literatury polskiej (pod kierownictwem prof. Christa Bondżolowa, wykładowca literatur słowiańskich, Rektor Uniwersytetu w Wielkim Tyrnowie) jest tłumaczem i pracuje w Warszawie.

Katedra podtrzymuje kontakty ze swoimi kadrami, przede wszystkim w roli tłumaczy (pisemnych i ustnych).

Aktualny skład kolegium polonistycznego

Dzisiejsi pracownicy, to pierwsi doktoranci poloniści katedry: prof. dr nauk Margreta Grigorowa, literaturoznawca (była doktorantka N. Daskałowa) i doc. dr Stanka Bonowa, językoznawca (doktorantka Iskry Likomanowej). Lektorem języka polskiego jest doc. dr Wirginia Mirosławska, która prowadziła z krótkimi przerwami 3 lektoraty. Podtrzymują swoją działalność polonistyczną koledzy emerytowani: Nikołaj Daskałow i Mira Kostowa.

Prof. dr nauk Margreta Grigorowa jest slawistką i polonistką literaturoznawcą. Główne wykładane przedmioty to: literatury słowiańskie, literatura polska z różnych okresów (od średniowiecza do najnowszej literatury), recepcja literatury polskiej, historia i kultura Polski, historia i kultura książki słowiańskiej, przekład polskiej literatury pięknej, kursy specjalizowane (kody mityczno-obrzędowe w literaturach słowiańskich, nobliści słowiańscy). Była lektorem gościnnie na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie (2013-2015) oraz na Uniwersytecie im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (2016). Temat doktoratu: Metaforyczne modele świata w „Lalce” Bolesława Prusa (1995 r.). Zakres podstawowej problematyki naukowej w ostatnich latach: literackie motywy podróży, bułgarska recepcja literatury polskiej, temat herezji we współczesnej literaturze polskiej, relacje literatura-sztuka. Główni autorzy – przedmiot badań: Joseph Conrad, Gustaw Herling-Grudziński, Ryszard Kapuściński, Olga Tokarczuk, Zbigniew Herbert. Jest autorką książek: Horyzonty i drogi polskiej tożsamości (Хоризонти и пътища на полската идентичност, 2002), Rytualne strefy słowa w literaturze polskiej (Литературни посвещения. Ритуални зони на словото в полската литература, 2004), Joseh Conrad Korzeniowski. Twórca jako żeglarz (Джоузеф Конрад Коженьовски. Творецът като мореплавател, 2011), Oczyma słowa. Studia polonistyczne (Очите на словото, 2015).  Napisała ponad 100 artykułów i recenzji, z których ponad 30 opublikowała na łamach polskich wydawnictw. Jest tłumaczem literatury polskiej. Przetłumaczyła Książkę twarzy Marka Bieńczyka (2015) i, razem z Mirą Kostową, Rodzinną Europę Czesława Miłosza (2012).  Publikowała przekłady wierszy Wisławy Szymborskiej, Romana Honeta, Zbigniewa Herberta, Jerzego Lieberta, Aleksandra Wata, reportaże Kazimierza Nowaka, opowiadania Herlinga-Grudzińskiego oraz ponad 30 artykułów polskich literaturoznawców. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Conradystów Międzynarodowego Stowarzyszenia Polonistów, oraz Rad Naukowych 5 czasopism polskich („Tekstualia Palimpsesty Literackie Artystyczne Naukowe”; „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis Studia Historicolitteraria”; „Rocznik Przemyski Literatura i język”; „Czytanie literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze”, „Literaturoznawstwo” oraz serii Przełomy/ Pogranicza Studia. Otrzymała odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (2014) i nagrodę Polonicum Uniwersytetu Warszawskiego (2018). Jest tematycznym redaktorem specjalnych polskich numerów bułgarskiej dazety literackiej „Literaturen Westnik” w okresie 2017-2019 roku (we współpracy z Pawłem Petrowym i Kristijanem Janewym).

Doc. dr Stanka Bonowa jest polonistką i językoznawcą, prowadzi zajęcia z praktycznej nauki języka polskiego, gramatyki, przekładoznawstwa, historii i kultury Polski i inne. Zakres problematyki naukowej: frazeologia, przekładoznawstwo. Jest autorem monografii: Jednostki frazeologiczne związane z chrześcijaństwem. Paralele bułgarsko-polskie (Фразеологични единици, свързани с християнството. Българско-полски паралели, 2009); Przekład dokumentacji na język bułgarski. Publikacja dydaktyczna dla studentów (Помагало по специализиран превод. Превод на документация: полски-български език, 2016), która otrzymało nominację Związku tłumaczy w Bułgarii w r. 2018. Jest autorem ok. 40 publikacji – artykuły, recenzje, tłumaczenia tekstów literackich. Wykazała się jako fachowy tłumacz ustny (przekład konsekutywny i symultaniczny). Ostatnio tłumaczyła spotkanie z Markiem Bieńczykiem w Wielkim Tyrnowie (2015), wykład Krzysztofa Czyżewskiego w Wielkim Tyrnowie (2018), prof. W. Soleja (2018) – wykłady na uniwersytetach w Wielkim Tyrnowie i w Sofii, realizowała przekład symultaniczny na konferencji Polsko-bułgarska konferencja naukowa „Wywalczona niepodległość – bułgarskie i polskie perspektywy Sofia 2018 oraz wykłady Marka Milera w Wielkim Tyrnowie i Sofii, wywiady w Bułgarskim radii, wykład K. Czyżewskiego Sofia 2019.  Sekretarz corocznej konferencji Języki, kultury, komunikacje.

Obecnie lektorem polskim jest doc. dr Wirginia Mirosławska, która jest autorką monografii, podręczników oraz publikacji dydaktycznych, m.in. Ćwiczenia fonetyczne z języka polskiego, 2010; ABC fleksji polskiej. Ćwiczenia, (we współautorstwie ze Stelianą Aleksandrową), 2016. Jest także redaktorem zbioru O Polsce po Polsku. Materiały do nauczania wiedzy o Polsce (2012).

Doktoranci

Weronika Szwedek jest doktorantem literatury polskiej przed obroną doktoratu na temat: Dialog twórczy i recepcyjny Wisławy Szymborskiej i Blagi Dimitrowej (pod promotorstwem prof. Margrety Grigorowej), opublikowała 14 artykuły i recenzje. Przed doktoratem Weronika ukończyła bułgarystyczne studia licencjackie w Poznaniu, a na Uniwersytecie w Wielkim Tyrnowie magisterium „Literatura i kultura ludów słowiańskich”.

Milen Mitew pracuje nad doktoratem na temat Imiesłów w polskim i bułgarskim języku – aspekty semantyczne i translatoryczne (pod promotorstwem doc. Stanki Bonowej) . Ogłosił 10 publikacji – artykuły i tłumaczenia tekstów literackich. Jest tłumaczem z polskiego, litewskiego i rosyjskiego.

Doktorant polonista Wasył Welczew pracuje nad doktoratem na temat Fantastyka naukowa przez pryzmat psycholingwistyki pod kierownictwem prof. Żywki Kolewej-Złatewej z katedry Balkanistyka i paleobułgarystyka i należy do tej katedry. Jest tłumaczem literatury pięknej z języka polskiego, angielskiego i rosyjskiego (przede wszystkim fantasy i fantastyki naukowej), przetłumaczył z polskiego15 książek, wśród których książki A. Sapkowskiego oraz Lód J. Dukaja (razem z naszą znaną tłumaczką Wera Dejanową) i Pansjonat Piotra Pażyńskiego.

Polonistyczne życie naukowe, kulturowe i międzynarodowe katedry jest niezwykle bogate. Wyjątkowo mocny wpływ na współpracę naukową i dydaktyczną wywarły coraz więcej wzrastające Erasmus umowy, z których powstały stale naukowe partnerstwa, wzajemne udziały w konferencjach, zbiorach i czasopismach. Nasz uniwersytet ma ponad 30 umów Erasmus z polskimi uniwersytetami (w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Łodzi, Katowicach, Białymstoku, Lublinie, Toruniu, Gdańsku, Kielcach, Raciborzu i inni), więcej z których w zakresie filologii. W 2017 r. została podpisana i dodatkowa bilateralna umowa z uniwersytetem im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie). Jedne z najbogatsze konferencje naukowe, współorganizowane przez naszą katedrę to: Literacka nagroda Nobla – most pomiędzy kulturami (z okazji 100 rocznicy Czesława Miłosza, w 2011 roku), Jubileuszowa konferencja polonistyczna i slawistyczna (2014 r.), coroczna (od 2017 r.) naukowa konferencja wydziału Języki, kultury, komunikacje, w której największy międzynarodowy udział jest polski, Dni kultury polskiej (maj 2018).  Nieustannie aktywizuje się mobilność studencka, dzięki której nasi poloniści pracują w grupach z polskimi studentami, pomagający im językowo, w rozumieniu tekstów i w rozszerzeniu wiedzy o Polsce i polskiej kulturze. Pięknym elementem naszego życia to są coroczne slawistyczne uroczystości Słowiańska Wigilia i Słowiańskie święta wielkanocne i wiosenne, prezentujące tradycje świąteczne.

Stałym interesariuszem katedry jest Instytut Polski w Sofii, który w różny sposób wspiera działalność katedry i jej pracowników: wydania naukowych monografii i przekładów i ich promocji, wzbogacanie bazy bibliotecznej, realizacji gość wykładów, organizacji konkursów na poziomie państwowym i międzynarodowym, informację o programach stypendialnych. Warto zwrócić uwagę na wydaną w 2013 r. z poparciem dużą antologię studenckich przekładów Ulubieni polscy autorzy i dzieła, gdzie opublikowano teksty prozaiczne 15 autorów, oraz krytykę literacką i legendy polskie.

Instytut Polski jest także inicjatorem specjalnych polonistycznych numerów wiodącej bułgarskiej gazety literackiej „Literaturen Westnik” (red. naczelny prof. Amelia Liczewa z Unwersytetu Sofijskiego), wydania polskie są realizowane 2 razy rocznie. Od 2017 roku numery te, liczące każdy  ok. 40 stron (ok. 200 standardowych), są redagowane przez prof. Margretę Grigorową we współpracy z dr Pawłem Petrowym i doktorantem Kristianem Janewym (z uniwersytetu w Sofii) - w nich oprócz znanych i uznanych tłumaczy bierze udział też dużo młodych tłumaczy, byłych studentów uniwersytetów w Sofii i w Wielkim Tyrnowie. Numery takie poświęcone do tej pory dotyczyły między innymi twórczości: Josepha Conrada, Brunona Schulza, Zbigniewa Herberta, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, literatury międzywojennej. Publikowano w nich utwory i fragmenty twórczości autorów, kluczowych tekstów krytyczno-literackich, kalendaria i kroniki, materiały wizualne.

Informacje bibliograficzne:

Szczegołowe informacje o historii i działalności polonistyki Wielkotyrnowskiej od początku do r. 2013 można odnaleźć w artykule: C. Iwanowа, M. Grigorowa: Polonistyka na Uniwersytecie Wielkotyrnowskim, "Postcriptum polonistyczne", nr 2 (12), 2013, 57-69, dostęp na stronie internetowej: http://www.postscriptum.us.edu.pl/pdf/ps2013_2_07.pdf

Zob. także artykuł Prof. Margrety Grigorovej w "Biuletynie Polonistycznym": Wykłady Krzysztofa Czyżewskiego w Bułgarii – pomost pomiędzy kulturami.