Событие
Dusze zmodernizowane. Religijność a emancypacja w piśmiennictwie polskim (1869–1914)
Zakład Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX Wieku Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego zaprasza na ogólnopolską konferencję naukową.
Serdecznie zapraszamy na zorganizowaną przez Zakład Literatury i Kultury Drugiej Połowy XIX Wieku Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego ogólnopolską konferencję naukową Dusze zmodernizowane. Religijność i emancypacja w piśmiennictwie polskim (1869–1914), która odbędzie 7 i 8 marca br. w trybie zdalnym.
Osoby, które chciałyby aktywnie uczestniczyć w obradach, prosimy o zgłoszenie się na adres: konferencjaduszezmodernizowane@gmail.com Wyślemy Państwu link do spotkania. Pozostałych Państwa zapraszamy na transmisję wydarzenia, która będzie dostępna przez obydwa dni konferencji na Facebooku Instytutu Literatury Polskiej UW: https://www.facebook.com/literatura.uw
HARMONOGRAM
DZIEŃ PIERWSZY (7 marca 2022 r.)
Religijność i emancypacja
Obrady online
10:00 Otwarcie konferencji
PANEL I: Kobiety i nowoczesna religijność
10:20–10:40 dr hab. Magdalena Sadlik, prof. UP (UP w Krakowie), „Największym pariasem rodu ludzkiego jest kobieta chrześcijanka” (?) – Kościół i religia w dyskursie emancypacyjnym
10:40–11:00 prof. dr hab. Ewa Paczoska (UW), Religia i nowoczesność. Elizabeth Gaskell i Eliza Orzeszkowa
11:00–11:20 mgr Paulina Batkiewicz (UJ), Religijne bildungi kobiet
11:20–11:50 Dyskusja
11:50–12:10 Przerwa
PANEL II: Święte i błogosławione
12:10–12:30 dr hab. Renata Stachura-Lupa, prof. UP (UP w Krakowie), Emancypacja – konserwatyzm – mistycyzm. Lucjan Siemieński czyta św. Teresę z Avili
12:30–12:50 dr Marta M. Kacprzak (BUW), „Ty Teresa jesteś święta, Z starej księgi cię poznaję!” – Teresa z Avili w wydawnictwach dziewiętnastowiecznych a przemiany kultury polskiej w XIX wieku
12:50–13:10 prof. dr hab. Maria Jolanta Olszewska (UW), Casus Wandy Malczewskiej
13:10–13:30 dr hab. Monika Kulesza (KUL), Emancypacyjny ideał kobiety w nauce błogosławionej Marceliny Darowskiej
13:30–13:50 dr hab. Wiesław Ratajczak, prof. UAM (UAM), Integralność osoby w pismach i działalności Jadwigi Zamoyskiej
13:50–14:20 Dyskusja
14:20–15:50 Przerwa
PANEL III: Wtajemniczone czy wykluczone?
15:50–16:10 dr hab. Izabela Trzcińska, prof. AGH (AGH w Krakowie), Idea kobiecości w twórczości polskich teozofek
16:10–16:30 mgr Adrianna Karbowiak (UW), Ezoteryka jako nowa przestrzeń wykluczenia. Nietota Tadeusza Micińskiego
16:30–16:50 dr Zbigniew Łagosz (AGH w Krakowie), Emancypacja czy konserwatyzm – adherencja kobiet w pracach lożowych na przykładzie Wielkiego Wschodu Polski i Wielkiej Loży Narodowej Polski
16:50–17:10 Dyskusja
17:10–17:30 Przerwa
PANEL IV: Alternatywne duchowości
17:30–17.50 dr Rozalia Małgorzata Wojkiewicz (UAM), „Po co żyję? Z tą troską budzę się co rano…”. Zofii Wojnarowskiej drogi do duchowości
17:50–18:10 mgr Iga Walaszczyk (UW), Fatum. Studium psychologiczne Hanny Krzemienieckiej jako przykład wpływu alternatywnej duchowości na kształtowanie się podmiotu nowoczesnego
18:10–18:30 lic. Olimpia Wasyk (UW), Nirwana, zabobon i święte karteluszki. Religijne niedookreślenia w Płanetniku Niemojewskiego
18:30–19:00 Dyskusja
DZIEŃ DRUGI (8 marca 2022 r.)
Modernizowanie duchowości
Obrady online
PANEL V: Poszerzanie perspektywy
9:30–9:50 prof. dr hab. Tadeusz Stegner (UG), „Boga poznawać za pomocą rozumu”. Główne nurty religijne w protestantyzmie w Królestwie Polskim w XIX wieku w piśmiennictwie pastora Leopolda Otto
9:50–10:10 prof. dr hab. Antonina Lubaszewska (UJ), Dusze zmodernizowane odmawiają/śpiewają psalm Kto się w opiekę poda Panu swemu… Religijność – pamięć kulturowa – literackie świadectwa
10:10–10:30 dr hab. Małgorzata Litwinowicz-Droździel (UW), Pielgrzymka do Jasnej Góry Reymonta w kontekście ludowego sprawstwa
10:30–10:50 dr hab. Sabina Brzozowska, prof. UO (UO), Teologia zwierząt według Władysława Reymonta
10:50–11:20 Dyskusja
11:20–11:40 Przerwa
PANEL VI: Lekturowe dialogi i spory
11:40–12:00 dr Damian Włodzimierz Makuch (UW), John Wiliam Draper i jego recepcja, czyli sekularyzacja po polsku
12:00–12:20 dr Marcin Jauksz (UAM), Święte słowa. Proza Bolesława Prusa wobec socjologii religii Herberta Spencera
12:20–12:40 dr Eliza Kącka (UW), Chrześcijaństwo i katechizm Stanisława Witkiewicza – jako credo i reakcja
12:40–13:00 dr Karina Jarzyńska (UJ), Uświatawianie polskiego imaginarium religijnego. Antologie eposów i tekstów świętych Antoniego Langego jako projekty modernizacyjne
13:00–13:30 Dyskusja
13:30–14:30 Przerwa
PANEL VII: Na przełomie wieków
14:30–14:50 dr Michał Rogalski, Budowanie religijności prywatnej na przełomie XIX i XX wieku: Dilthey, Brentano, Twardowski i odspołecznienie religii
14:50–15:10 prof. dr hab. Krzysztof Biliński (UWr), Modernizm katolicki i miłość. Przypadek ks. Antoniego Szandlerowskiego
15:10–15:30 dr hab. Małgorzata Okulicz-Kozaryn, prof. UAM (UAM), Religijność ukryta pod przekonaniami agnostycznymi. Komplikacja wizerunku bohatera literatury nerwowej
15:30–15:50 prof. dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn (UAM), Antyreligijne konsekwencje chrześcijańskiej praktyki duchowej, czyli rachunek myśli człowieka nerwowego
15:50–16:20 Dyskusja
16:20–16:40 Przerwa
PANEL VIII: Reinterpretacje Brzozowskiego
16:40–17:00 dr hab. Maciej Gloger, prof. UKW (UKW w Bydgoszczy), Personalizm w myśli i krytyce literackiej Stanisława Brzozowskiego
17:00–17:20 dr Aleksandra Konarzewska (Uniwersytet Eberharda Karola w Tybindze), Filozof versus pisarz. Raz jeszcze o religijności w dziele Stanisława Brzozowskiego
17:20–17:40 mgr Tomasz Herbich (UW), Nadprzyrodzoność a wyzwolenie człowieka. Wokół związków religii i emancypacji w pismach Stanisława Brzozowskiego
17:40–18:00 mgr Aleksandra Siemieniuk (UW), Socjalizm bękartem chrześcijaństwa. Realizacja socjalistycznego projektu emancypacji człowieka w pismach Stanisława Brzozowskiego
18:00–18:30 Dyskusja
18:30 Zamknięcie konferencji
Zaproszenie
Odmienność polskich wariantów modernizacji została uwarunkowana między innymi oddziaływaniem tradycji religijnych i nowymi poszukiwaniami w dziedzinie duchowości. Zachodzące w tym obszarze przemiany w szczególności wpłynęły na kształtowanie się podmiotowości grup podporządkowanych: nie tylko kobiet i warstw ludowych, ale też innych wykluczanych mniejszości. Sądzimy, że piśmiennictwo drugiej połowy XIX wieku może stanowić punkt wyjścia do rozważań, jak religie i religijność rzutowały na przedstawianie tych „dusz zmodernizowanych” i na problematyzowanie ich miejsca w świecie. Wykorzystując teksty z epoki jako materiał badawczy, pragniemy zainicjować refleksję nad relacjami, jakie zachodziły między zjawiskami o charakterze religijnym a szeroko rozumianymi procesami emancypacyjnymi o różnych kierunkach, rytmach i prędkościach.
Zachęcamy, aby tytułowe zagadnienie konferencji potraktować maksymalnie szeroko, unikając uproszczeń, które zakładała tzw. teza sekularyzacyjna, głosząca, że wraz z postępem naukowo-technicznym religijność odgrywa coraz mniejszą rolę. W tym sensie stawiane przez nas pytania wpisywałyby się w zakres myśli post-sekularnej (żywo przyswajanej w ostatnich latach), a zarazem sytuowałyby się wobec badań nad związkami religii i literatury (ugruntowanymi w Polsce od lat osiemdziesiątych XX wieku). W odniesieniu do interesującego nas okresu oba nurty refleksji poświadczają: po pierwsze, jakim transformacjom i przesunięciom uległo myślenie religijne wraz z modernizacją, po drugie, jak żywo były wówczas obecne tropy religijne i myślenie o duchowości w pisarstwie reprezentatywnych postaci życia kulturalnego. Na tej podstawie można stwierdzić, że w obrębie polskiej nowoczesności religijność nie była postrzegana wyłącznie jako hamulec modernizacji, ale też jako zjawisko współtworzące i warunkujące narracje o postępie i wyzwoleniu. Tak wyznaczone spektrum problemowe mamy nadzieję dalej niuansować i rozszerzać.
Jednocześnie pragniemy wykroczyć poza badanie wpływów tekstów religijnych na konkretne osoby piszące, jak również inaczej zaprezentować ich prywatne poszukiwania sacrum ujmowane zwykle w kategoriach przeżycia lub doświadczenia religijnego. Te indywidualne perspektywy pisarskie, zasadniczo już przebadane, chcielibyśmy zobaczyć na tle procesów społeczno-politycznych i zjawisk kulturowych, co może przyczynić się do redefinicji i rozszerzenia pola badawczego wyznaczonego przez związki między religijnością a piśmiennictwem.
Z otwartością i swobodą traktujemy również daty ograniczające pole namysłu, wyznaczone z jednej strony rozpoczęciem I soboru watykańskiego w grudniu 1869 roku, z drugiej zaś końcem pontyfikatu Piusa X w 1914 roku. Papiestwo często inicjowało dyskusje na temat miejsca duchowości w zmodernizowanym świecie, ale oczywiście świadomi jesteśmy wagi innych perspektyw religijnych istotnych dla naszego obszaru kulturowego (pozostałych wyznań chrześcijańskich, wielości nurtów judaistycznych, inspiracji płynących ze Wschodu, ruchów spirytystycznych, teozoficznych i ezoterycznych, pozainstytucjonalnych relacji z sacrum itd.). Zachęcamy do ich przedstawienia, nawet jeśli fenomeny z nimi związane przekraczają wskazane daty ramowe. Mamy nadzieję, że jednym z owoców badawczych konferencji będzie wskazanie dzieł, wydarzeń i zjawisk dookreślających: kiedy i w jakim stopniu przemiany różnych form duchowości wpływały na dążenia wyzwalanych i wyzwalających podmiotów.
Poniżej wskazujemy przykładowe zagadnienia warte, naszym zdaniem, podjęcia:
- narracje o postępie, rewolucji, awansie, wyzwoleniu, upodmiotowieniu, zdobywaniu głosu, oporze, sprawczości w odniesieniu do zjawisk o charakterze religijnym;
- piśmiennictwo drugiej połowy XIX wieku jako świadectwo postaw, wzorów, matryc łączących lub przeciwstawiających sobie religijność i emancypację;
- religijne języki wyzwolenia i opresji, rozwoju i podporządkowania;
- analiza i krytyka wyobrażeń pisarskich na temat religijności warstw ludowych (między emocjonalnością a racjonalnością, spontanicznością a instytucjonalizacją itp.);
- płeć, klasa i pochodzenie bohaterek i bohaterów religijnych opisanych w piśmiennictwie epoki; reinterpretacja postaci biblijnych w tekstach literackich w kontekście modernizacji religii i przemian społeczno-politycznych;
- religia a style odbioru (ocena literatury ludowej/dla ludu, kobiecej/dla kobiet itp. z perspektywy krytyki religijnej);
- rola religii w podręcznikach, poradnikach i broszurach przeznaczonych dla podmiotów nieuprzywilejowanych;
- czasopisma między religijną zachowawczością a tendencjami emancypacyjnymi;
- reprezentacja i dyskursyfikacja napięć między sekularyzacją a uświęceniem w odniesieniu do problemów ciała, płci, natury, zawodu, seksualności, klasy, rasy, kolonizacji itp.;
- recepcja tekstów religijnych i metareligijnych (polskich i obcych) w perspektywie modernizacji duchowości;
- demitologizacja tekstów religijnych i sakralizacja tekstów świeckich na tle transformacji zjawisk związanych z przemianami religijności;
- wykorzystywanie argumentacji religijnej w przedstawieniach relacji społecznych oraz miejsca mniejszości lub grup wykluczonych w tekstach literackich, publicystycznych, politycznych, kaznodziejskich, papieskich, filozoficznych itp.;
- autorytety i instytucje religijne wskazywane jako ważne z perspektywy dążeń emancypacyjnych różnych grup;
- możliwości i ograniczenia konserwatywnych modeli emancypacji uwarunkowanych myśleniem religijnym;
- poszukiwanie świadectw religijności grup podporządkowanych i krytyczna analiza źródeł niebezpośrednich;
- rewizja dotychczasowego stanu badań nad religijnością w drugiej połowie XIX wieku z perspektywy emancypacyjnej.
Wszystkich zainteresowanych prosimy o nadsyłanie zgłoszeń wraz z krótkimi abstraktami do 15 listopada 2021 roku na adres: <konferencjaduszezmodernizowane@gmail.com>. Organizatorzy zastrzegają sobie prawo do wyboru wystąpień najmocniej związanych z tematyką konferencji.
Mamy nadzieję, że obrady uda się zorganizować w sposób tradycyjny, stacjonarnie, lecz w związku z dynamicznie zmieniającą się sytuacją epidemiczną zastrzegamy możliwość wprowadzenia obrad hybrydowych lub zdalnych. Z tego powodu nie przewidujemy opłaty konferencyjnej, ale też nie zapewniamy noclegu i wyżywienia.
W zależności od liczby zgłoszeń i możliwości finansowych planujemy wydanie materiałów konferencyjnych albo w postaci monografii zbiorowej w wydawnictwie z listy ministerialnej, albo zbioru artykułów w czasopiśmie punktowanym.
Organizatorzy:
dr Łukasz Książyk
dr Damian Włodzimierz Makuch
mgr Adrianna Karbowiak
Zaproszenie Organizatorów
Информация
Смотреть также
Polonistyka 2017. Cele i metody
Z okazji 70 rocznicy założenia polonistyki na Uniwersytecie Palackiego w Ołomuńcu pragniemy Państwa zaprosić na międzynarodową konferencję naukową „Polonistyka 2017. Cele i metody” organizowaną przez sekcję filologii polskiej katedry slawistyki FF UP w dniach 12-13 października 2017 r.
Media a edukacja. Człowiek – mediakreator
Tegoroczna, dziesiąta już, konferencja z cyklu "Media a edukacja", odnosi się tematycznie do roli człowieka w świecie mediów. Konferencje te, organizowane w Poznaniu od 1997 roku przez Zakład Technologii Kształcenia Wydziału Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Polskie Towarzystwo Technologii i Mediów Edukacyjnych oraz, od kilku lat, przy współudziale Uniwersytetu Rzeszowskiego, od początku istnienia stanowią miejsce refleksji naukowej nad edukacją medialną.
Ułamek istnienia – dedykowane pamięci prof. Haliny Taborskiej
11 stycznia 2021 roku zmarła w Londynie Halina Taborska – polska filolog, filozof, historyk sztuki, wykładowca akademicki (w przeszłości na ponad 30 wyższych uczelniach na świecie, w tym m.in. w Oxford University i Harvard University). W latach 2011–2017 rektor Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie. W 2014 została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Taborska była żoną pisarza, poety i tłumacza, Bolesława Taborskiego. Do udziału w Sympozjum, które odbędzie się on-line na platformie ZOOM, zaprosiliśmy przedstawicieli różnych dyscyplin – historyków, filozofów, prasoznawców, historyków sztuki, kulturoznawców, bibliologów itd. oraz przyjaciół i b. studentów Zmarłej Pani Profesor.
Konferencja doktorantów Instytutu Badań Literackich PAN
26 stycznia (czwartek) odbędzie się konferencja zorganizowana przez doktorantów Instytutu Badań Literackich PAN, której celem jest zaporezentowanie prac badawczych, prowadzonych przez najmłodszych członków Instytutu.