Epistolografia w Polsce Ludowej (1945–1989). List i jego pochodne w systemie politycznym, społeczny gospodarczym i kulturalnym państwa

W ramach sesji chcielibyśmy przybliżyć następujące grupy tematów i związanych z nimi zagadnień szczegółowych:

• Korespondencja jako źródło historyczne – problemy metodologiczne
• Aspekt polityczny. List jako narzędzie walki, interwencji i dialogu politycznego
• List i jego pochodne w systemie opresji państwa
• Aspekt społeczny i gospodarczy
• Aspekt społeczny i kulturalny
• Instytucje związane z obiegiem korespondencji
• Konkursy historyczne ogłaszane przez media lokalne  (lata dziewięćdziesiąte) – pierwsze wypowiedzi nieskrępowane cenzurą dotyczące lat 1939–1989.

PROGRAM KONFERENCJI:

16 maja, czwartek

9.00–9.10 Rozpoczęcie konferencji

9.10–10.50 Sesja I: Korespondencja w działalności aparatu władzy i tajnej policji politycznej

• Dr Sebastian Drabik
  Rola korespondencji w działalności partii. Biuro Listów w strukturze KW PZPR na przykładzie Krakowa (1955–1975)
• Dr Zbigniew Bereszyński (Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu)
  Korespondencja pocztowa jako obiekt zainteresowania Służby Bezpieczeństwa a walka z przejawami postaw proniemieckich wśród rdzennej ludności Górnego Śląska (1957–1989)
• Dr Bartłomiej Noszczak (OBBH IPN w Warszawie)
  Wojna na słowa. Rola korespondencji w apogeum milenijnego konfliktu państwa z Kościołem katolickim w Polsce (1966 r.)
• Dr Monika Komaniecka-Łyp (OBBH IPN w Krakowie)
  Perlustracja korespondencji jako sposób wykrywania przez SB potencjalnej i faktycznej działalności wywiadowczej państw zachodnich w PRL w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych
• Dr Sebastian Ligarski (OBBH IPN w Szczecinie)
  „Mój Drogi Teodorku”. Listy ks. Romana Gradolewskiego (TW „Władka”) do kpt. Teodora Okwieta (1962–1973)

10.50–11.10 Pytania do prelegentów/dyskusja

11.10–11.20 Przerwa na kawę

11.20–17.10 Sesja II: Korespondencja jako źródło do badań życia społeczno-politycznego, kulturalnego i naukowego PRL (część 1–3)

• 11.20–13.00 Część 1
• Dr Tomasz Łabuszewski (OBBH IPN w Warszawie)
  Grypsy członków konspiracji niepodległościowej – listy donikąd? – korespondencja pomiędzy dwoma światami – jej wartość historyczna czy tylko emocjonalna?
• Waldemar Borzestowski (Wydział Historyczny, Uniwersytet Gdański)
  Rzeczywistość powojennego Gdańska z lat 1945–1947 na podstawie raportów konduktorskich pracowników Miejskiego Zakładu Komunikacyjnego i Międzykomunalnego Zakładu Komunikacyjnego Gdańsk–Gdynia
• Dr hab. Jakub Isański (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
  Świadectwa wojennego i powojennego bezprawia w listach – opisach pamiętnikarskich pionierów na Ziemiach Zachodnich
• Dr Anna Maria Adamus (OBEN IPN w Warszawie)
  Papierowa protekcja. Listy do wicepremiera Władysława Gomułki od osób, które podawały się za jego krewnych – analiza źródłoznawcza (1947–1948)
• Prof. dr hab. Leszek Zygner (Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Ciechanowie)
  Między teologią a polityką. Listy pasterskie z okresu stalinowskiego jako forma komunikacji biskupa/biskupów z wiernymi w systemie totalitarnym (przykład diecezji płockiej)

13.00–13.20 Pytania do prelegentów/dyskusja

13.20–13.50 Przerwa

• 13.50–15.30 Część 2
• Piotr Budzyński (Uniwersytet Łódzki)
  Korespondencja pracowników naukowych jako źródło do badań nad problematyką stalinizacji środowiska akademickiego
• Piotr Pasisz (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)
  Korespondencja jako źródło do badań z zakresu historii historiografii na przykładzie biografii intelektualnej Celiny Bobińskiej
• Dr Beata Bolesławska-Lewandowska (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa)
  Korespondencja Zygmunta Mycielskiego jako źródło do badań nad życiem kulturalno-politycznym Polski po 1945 r.
• Dr Małgorzata Sieradz (Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk)
  Muzykologia polska w latach 1945–1956 w przekazach głównych przedstawicieli środowiska (na podstawie zachowanych źródeł epistolarnych)
• Dr Anna Maria Jackowska
  Funkcjonowanie polskich placówek dyplomatycznych we Francji w świetle wytworzonej przez nie korespondencji w latach 1945–1989

15.30–15.50 Pytania do prelegentów/dyskusja

15.50–16.00 Przerwa na kawę

• 16.00–17.20 Część 3
• Dr hab. Monika Siama-Salmon (Université de Lille)
  List jako forma kontestacji systemu społeczno-politycznego PRL przez Polonię z północnej Francji (1945–1989)
• Dr Anita Młynarczyk-Tomczyk (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach)
  Wielka katechizacja Narodu „w poczuciu obowiązku wobec Boga i wobec Ojczyzny”. Listy Pasterskie Episkopatu Polski z okresu Wielkiej Nowenny i Milenium Chrztu Polski (1957–1966/1967)
• Dr Jan Olaszek (Biuro Badań Historycznych IPN / Instytut Studiów Politycznych PAN)
  Badacz w gąszczu szyfrów i pseudonimów. Konspiracyjna korespondencja jako źródło historyczne na przykładzie materiałów z Archiwum Wiktora Kulerskiego
• Kamil Kartasiński (Uniwersytet Śląski, Muzeum w Gliwicach)
  „U mnie wszystko dobrze” – listy żołnierza lWP do rodziców jako przykład postrzegania otaczającej rzeczywistości i zapis egzystencji z początku lat osiemdziesiątych (1982–1984)
• 17.20–17.40 Pytania do prelegentów/dyskusja

17 maja, piątek

9.00–10.40 Sesja I: Listy do czasopism

• Dr Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk (Wydział Badań Archiwalnych i Edycji Źródeł Archiwum IPN w Warszawie)
  Charakter oraz treść listów do redakcji publikowanych na łamach prasy Ligi Kobiet w latach 1946–1956
• Filip Gończyński-Jussis
  Biuro poszukiwań, trybuna propagandy, giełda części zamiennych. Listy od czytelników publikowane w tygodniku Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej „Przyjaźń” w latach 1949–1989
• Maciej Kaproń 
  Propagandowe wykorzystanie w „Żołnierzu Wolności” listów z polskich szkół, zakładów pracy i organizacji do Żołnierzy Polskiej Wojskowej Jednostki Specjalnej stacjonujących na Bliskim Wschodzie w latach 1973–1979
• Andrzej Władysław Kaczorowski 
  Listy do „Słowa Powszechnego” w mojej praktyce dziennikarskiej (1976–1989)
• Piotr Juchowski (Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego) 
  Aspekt polityczny listów od czytelników do redakcji „Gazety Krakowskiej” oraz tygodnika „Rzeczywistość”: wrzesień 1980–grudzień 1981. Studium porównawcze

10.40–11.00 Pytania do prelegentów/dyskusja

11.00–11.10 Przerwa na kawę

11.10–15.00 Sesja II: Listy jako skargi, protesty, petycje i interwencje (część 1–2)

• 11.10–12.30 Część 1
• Dr Daniel Gucewicz (OBBH IPN w Gdańsku) 
  Petycje wiernych do władz państwowych w sprawach budownictwa sakralnego w Gdańsku 1945–1990
• Dr Łucja Marek (OBBH IPN w Krakowie) 
  „Skarga i protest” – anonimowy list w obronie listu biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965 r.
• Maria Konieczna (OBUWiM w Krakowie, Uniwersytet Papieski im. Jana Pawła II w Krakowie)
  Mieszkaniec Nowej Huty w proteście wobec peerelowskiej rzeczywistości lat siedemdziesiątych – sprawa operacyjnego rozpracowania o kryptonimie „Renegat”
• Prof. dr hab. Krzysztof Tarka (Instytut Historii, Uniwersytet Opolski)
  Listy otwarte Jędrzeja Giertycha do społeczeństwa w kraju (1976, 1982, 1987)

12.30–12.50 Pytania do prelegentów/dyskusja

12.50–13.20 Przerwa

• 13.20–14.40 Część 2
• Paweł Fiktus (Uniwersytet Wrocławski/Wyższa Szkoła Prawa we Wrocławiu)
  Analiza skarg kierowanych do Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej we Wrocławiu w latach 1985–1989
• Dr Bożena Witowicz (Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie)
  Listy obywateli do władz PRL związane z postacią ks. Jerzego Popiełuszki, jego śmiercią, dochodzeniem w sprawie i procesem toruńskim
• Piotr Syczak (Wydział Historyczny, Uniwersytet Gdański)
  Skargi i zażalenia z województwa gdańskiego do Najwyższej Izby Kontroli o. Gdańsk oraz Inspekcji Robotniczo-Chłopskiej w latach 1985–1989
• Dr Michał Przeperski (Biuro Badań Historycznych IPN)
  Prześniona anomia. Listy do instancji partyjnych i rządu w latach 1988–1989

14.40–15.00 Pytania do prelegentów/dyskusja

15.00 Zakończenie konferencji

Pytania, wątpliwości i uwagi związane z konferencją prosimy kierować do jej organizatorów:

dr Anny Marii Adamus (OBEN IPN w Warszawie)
Kontakt: tel. (0-22) 860-70-51, e-mail annamaria.adamus@ipn.gov.pl

dr. Bartłomieja Noszczaka (OBBH IPN w Warszawie)
Kontakt: tel. (0-22) 860-70-40, e-mail bartlomiej.noszczak@ipn.gov.pl

Przewidziana jest publikacja referatów w tomie pokonferencyjnym.