Biuletyn Polonistyczny

Artykuł / wywiad

30.03.2021

Archiwum Kobiet / "Piszemy nową historię"

Archiwum Kobiet to zespół badawczy Instytutu Badań Literackich PAN, działający od 2013 roku. Jego powstanie wiąże się z projektem „Archiwum Kobiet: Piszące”, realizowanym w ramach programu Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki. Celem projektu było stworzenie bazy danych oraz zainicjowanie digitalnego archiwum niewydanych rękopisów kobiet mieszkających na obszarze historycznej Polski od XVI wieku do współczesności.

kadr z filmu promocyjnego | Archiwum Kobiet IBL PAN

Członkinie i członkowie zespołu przeprowadzają kwerendy w archiwach polskich i europejskich, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów powiązanych kulturowo z Polską poprzez fakt dawniejszej łączności z jej terytoriami (Litwa, Ukraina, Białoruś itp.).

Dzienniki, pamiętniki, korespondencja i niewydane rękopisy dzieł literackich, zwłaszcza sprzed drugiej połowy XIX wieku, to niedostatecznie rozpoznany kontynent kultury polskiej, skrywający tajemnice tożsamości kobiet, genealogii tej tożsamości, a także związków i aktywności kobiet innych niż uznane za jedynie znaczące dla biografii kobiecej: relacji małżeńskich, rodzinnych (żona, matka) i publicznych (patriotka, Matka Polka), czyli na przykład przyjacielskich, miłosnych i zawodowych. Relacje te często w nieoczekiwanych kierunkach przekraczają granice zakreślone przez pochodzenie etniczne, przynależność religijną, status społeczny oraz normy obyczajowe i moralne. Dzienniki, listy i inne dokumenty osobiste pozostające w rękopisach to nie tylko świadectwa życia umysłowego i obyczajów, ale także bardzo ważny i popularny gatunek piśmienniczy poprzednich epok. Z tego punktu widzenia piśmiennictwo kobiet – listy i dzienniki krążące pomiędzy nimi – okazują się rodzajem drugiego obiegu kultury intelektualnej, niewchodzącym poprzez druk w sferę publiczną, ale nieprzecenionym między innymi jeśli chodzi o poznanie życia umysłowego kobiet minionych epok.

Działalność zespołu Archiwum Kobiet wykracza poza pole związane z projektem. Zespół zaangażowany jest również w prace wydawnicze, współorganizuje studia podyplomowe: Gender Studies oraz Podyplomowe Studia Polsko-Żydowskie, organizuje seminaria.

W serii monograficznej „Lupa Obscura”, wydawanej przez Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN, ukazują się monografie literaturoznawcze, poświęcone literaturze polskiej i obcej. Metodologia czytania koncentruje uwagę na zagadnieniach nieznanych lub słabo rozpoznanych, w odniesieniu do tekstów literackich, niefikcjonalnych oraz zjawisk społecznych i praktyk osobistych. Badacze i badaczki dekonstruują kanoniczne interpretacje, charakteryzują kulturowe wyobrażenia związane z aspektami męskości i kobiecości, ich obecności i nieobecności w dyskursach publicznych i prywatnych, wykorzystując transdyscyplinarne instrumentarium badawcze.

W serii edytorskiej „Archiwum Kobiet”, zainicjowanej w 2018 roku, wydawane są niepublikowane dotąd dokumenty osobiste autorstwa kobiet bądź związane z wybranymi kobiecymi biografiami. Autorki i autorzy opracowujący edycje wychodzą z dominujących dotychczas biograficznych ram ujmowania prezentowanych dokumentów w kierunku badań mikrohistorycznych oraz eseistycznonaukowej interpretacji źródeł. Wykorzystanie najnowszych ustaleń w dziedzinie edytorstwa, a także przeniesienie narzędzi krytyki genetycznej, stosowanej w odniesieniu do brulionów i przekazów tekstów literackich, na dokumenty osobiste pozwala ująć wydawane rękopisy w nieoczywistych kontekstach historycznych i biograficznych uwikłaniach.

Cykl otwartych seminariów naukowych „Duchowość kobiet” organizowany jest wspólnie z Wydziałem Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego od 2017 roku. Dorobek światowego religioznawstwa inspirującego się feminizmem jest w Polsce mało znany, a krytyka feministyczna, badając twórczość kobiet, stosunkowo mało uwagi poświęcała dotąd takim zjawiskom jak religijność czy duchowość.

Seminarium powstało z potrzeby, aby spojrzeć na język i praktyki religijne od nieco innej, nie tylko dyscyplinującej strony. W języku teologii, symboli religijnych, reguł zakonnych kobiety próbowały negocjować własne potrzeby i aspiracje. Z braku innego języka oferującego całościową wizję świata i sensu ludzkiej egzystencji, korzystały z języka, praktyk i instytucji religijnych, nierzadko jednak w taki sposób, aby poprzez przyswojenie, modyfikację lub odrzucenie wybranych znaczeń zyskać więcej wolności, szacunku, nawet przyjemności. Stawały się zakonnicami, mistyczkami, heretyczkami, neopogankami czy liderkami nowych ruchów (para)religijnych z powodów nie do końca oczywistych, rozumianych dotąd stereotypowo, a zasługujących na głębsze zbadanie.

Szczególnym obszarem naszych zainteresowań są z jednej strony rozmaite zjawiska w łonie i na obrzeżach polskiego katolicyzmu, z drugiej – specyficzne formy współczesnej religijności i duchowości, które obecnie dochodzą do głosu w naszym kraju, z trzeciej – religijne lub duchowe aspekty twórczości wybranych artystek. Interesuje nas zatem zarazem historia religijności i duchowości kobiet, jak ich współczesne oblicza.

Seminaria mają charakter interdyscyplinarny i międzyinstytucjonalny, dzięki czemu są przestrzenią wymiany wiedzy między specjalistami z takich dziedzin, jak historia literatury, historia sztuki, historia, religioznawstwo, teologia czy filozofia. Do wygłoszenia wykładu i dyskusji zapraszamy specjalistów z kraju i zagranicy.

Informacje

Data dodania:
30 marca 2021; 14:33 (Mariola Wilczak)
Data edycji:
30 marca 2021; 15:11 (Mariola Wilczak)

Zobacz także

17.04.2020

Dlaczego mimo wszystko warto pamiętać o piknikach?

Już od kilku lat miesiące przedwakacyjne, maj i czerwiec, obfitują w organizację imprez kulturalno-rekreacyjnych, czyli tak zwanych pikników. Wiele instytucji o różnym profilu działalności stara się dzięki nim zaprezentować w atrakcyjny sposób swoją ofertę − frekwencja również gwarantuje sukces. Instytucje nauki nie mają w tym względzie łatwego zadania, ale sama nauka ma ogromny potencjał, ukryty w ludziach, badaniach, osiągnięciach i archiwach. Te wszystkie czynniki dzięki pomysłowości i celowości działania sprawiły, że w Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie narodził się pomysł zorganizowania pikniku archiwalnego, imprezy zwracającej uwagę na fakt posiadania i doceniania dokumentacji historyczno-naukowej, jak i szerokiej edukacji w tym zakresie.

01.07.2022

Aleksandra Zenowicz, Małżeństwo w literaturze XIX-wiecznej

W swojej pracy chciałabym pokrótce opisać spojrzenia na małżeństwo w trzech XIX-wiecznych powieściach: Targowisku Próżności. Powieści bez bohatera Williama Makepeace Thackeraya, Lokatorce Wildfell Hall Anne Brontë i Panu Grabie Elizy Orzeszkowej.    

28.10.2021

Pani Eugenii Maresch

Z okazji nadania tytułu Doktora Honoris Causa Polskiego Uniwersytetu Na Obczyźnie — PUNO Londyn 22 października 2021 roku Dr Wojciech Rappak, Kierownik Zakładu Współczesnej Kultury Brytyjskiej Instytutu Kultury Europejskiej PUNO Londyn Dr HC Eugenia Maresch

03.09.2020

Kariatyda

Dziś na Powązkach Wojskowych żegnamy Profesor Marię Janion. Swoim wspomnieniem o Niej podzieliła się z nami Prof. Anna Nasiłowska.  

Używamy plików cookies, by ułatwić korzystanie z naszych serwisów. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywanena Twoim dysku, zmień ustawienia swojej przeglądarki. Sprawdź informacje o plikach cookies.