Artykuł / wywiad
Między językiem a medycyną. Marta Chojnacka-Kuraś o medycynie narracyjnej i humanistyce medycznej
W opowieści pacjenta kryje się diagnoza. Czyj głos przez niego przemawia? Jakie jest miejsce narracji w komunikacji między lekarzem i personelem medycznym a pacjentem i jego rodziną?
Medycyna narracyjna to podejście, które pomaga w uzyskaniu odpowiedzi na te pytania i doskonaleniu naszych kompetencji komunikacyjnych. Odgrywa coraz większą rolę w systemach ochrony zdrowia na całym świecie (na Uniwersytecie Columbia stanowi już odrębny kierunek studiów, zob. Academics | Master's Degrees Narrative Medicine | Columbia University School of Professional Studies). Ma ona ogromny potencjał już dzięki temu, że uczy podmiotowego podejścia do pacjenta, zakładającego postawę uważności i szacunku do jego narracji o bólu, cierpieniu, o osobistym doświadczeniu.
Twórczynią medycyny narracyjnej jest Rita Charon, która w 1978 roku ukończyła studia medyczne na Harvard Medical School, a po kilku latach praktyki klinicznej podjęła studia literaturoznawcze na Uniwersytecie Columbia, gdzie obroniła doktorat na temat twórczości Henry’ego Jamesa. Charon zdefiniowała medycynę narracyjną jako „wykorzystanie w praktyce medycznej kompetencji narracyjnej, która umożliwia rozpoznanie i zinterpretowanie opowieści o chorobie, a zarazem wchłonięcie ich i pozwolenie, aby nas poruszyły wewnętrznie” (R. Charon, Narrative Medicine: Honoring the Stories of Illness, New York 2006).
O medycynie narracyjnej i szerzej, o humanistyce medycznej, związkach polonistyki i językoznawstwa z medycyną rozmawiają Mariola Wilczak, redaktor naczelna „Biuletynu Polonistycznego” i kierowniczka projektu „Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata”, oraz dr Marta Chojnacka-Kuraś, językoznawczyni w Instytucie Języka Polskiego Uniwersytetu Warszawskiego, absolwentka Wydziału Polonistyki UW i Pomagisterskich Studiów Logopedycznych UW, członkini i sekretarz Zespołu Języka w Medycynie Rady Języka Polskiego PAN oraz Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej; autorka prac o tematyce lingwistycznej oraz interdyscyplinarnej, dotyczących m.in. semantyki bólu we współczesnej polszczyźnie, językowych reprezentacji doświadczenia choroby, medycyny narracyjnej i komunikacji medycznej.
Publikacje wymienione w rozmowie:
- Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej, pod red. naukową Marty Chojnackiej-Kuraś, Warszawa 2019; dostęp online: https://wuw.pl/data/include/cms/Medycyna_narracyjna_Chojnacka_Kuras_Marta_2019.pdf.
- Rita Charon, Narrative Medicine: Honoring the Stories of Illness, New York 2006.
- Małgorzata Nowaczyk, Nasze życie jest opowieścią.Czym jest medycyna narracyjna?, „Medycyna Praktyczna” 2014, s. 125-128.
- Monika Ładoń, Choroba jako literatura. Studia maladyczne, Katowice 2019.
- Małgorzata Okupnik, W niewoli ciała. Doświadczenie utraty zdrowia i jego reprezentacje, Kraków 2018.
- Medycyna narracyjna – webinarium cz. I | W jaki sposób można ćwiczyć kliniczną uważność? Jakie narzędzia ułatwiają budowanie konstruktywnej relacji z pacjentami? Dlaczego opowieści są ważne w... | By Medycyna Praktyczna dla lekarzy | Facebook.
- Alice Munro Wiszący most, przeł. T. Oziewicz, w: tejże Kocha, lubi, szanuje…, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015, s. 77-118.
- Antonina Doroszewska, Leszek Denkiewicz, Jędrzej Ochremiak, Weronika Orczykowska, Małgorzata Szczepanek, Aldona K. Jankowska, Tomasz Pasierski, Marcin Wojnar, Dobre relacje personelu medycznego z pacjentami, Stowarzyszenie Akademia Komunikacji Medycznej, Warszawa 2002; dostępne online: https://akademiakomunikacjimedycznej.pl/wp-content/uploads/2022/05/Strategia-Dobre-relacje-personelu-medycznego-z-pacjentami-executive-summary.pdf.
- Medycyna narracyjna – Teksty Drugie – teoria literatury / krytyka / interpretacja 2021, nr 1.
- Medycyna narracyjna i komunikacja w sytuacjach granicznych, pod red. Aleksandra Woźnego, Wrocław 2023.
Za wsparcie w realizacji odcinka dziękujemy Towarzystwu Literackiemu im. Adama Mickiewicza w Warszawie.
Nowa seria podcastu "Spotkania Biuletynu", zatytułowana “Polonistyka zaangażowana”, realizowana jest w ramach projektu "Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata". Dofinansowano ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa II” (numer projektu: NdS-II/SP/0264/2024/01).
Strona projektu: https://biuletynpolonistyczny.pl/pl/projects/polonistyka-wobec-wyzwan-wspolczesnego-swiata,1851/details
* * *
Intro i outro
- Muzyka Piotr Lakwaj, czyta: Aldona Brycka-Jaskierska
- Producent: Torba reportera i podcastera
Identyfikacja wizualna i projekt okładki: Klaudia Węgrzyn
* * *
Zachęcamy do zadawania pytań i dzielenia się przemyśleniami na temat naszego podcastu: biuletyn.polonistyczny@ibl.waw.pl.
* * *
Media społecznościowe "Biuletynu Polonistycznego":
- https://www.facebook.com/BiuletynPolonistyczny/
- https://twitter.com/B_Polonistyczny
- https://www.youtube.com/@biuletynpolonistyczny8801/
Informacje
Autorka m.in. edytorskiego opracowania Krytyki literackiej i artystycznej oraz studiów historycznoliterackich Jana Kasprowicza (t. 8 cz. 1 Pism zebranych pod red. Romana Lotha, Warszawa 2016), Listów Julii Dickstein-Wieleżyńskiej do Adolfa Chybińskiego. Wokół biografii Mieczysława Karłowicza, „Pamiętnik Literacki” 2016, zesz. 3 s. 199-234, Ku rekonstrukcji portretu. Julia Dickstein-Wieleżyńska w zwierciadle listów do Jerzego Eugeniusza Płomieńskiego, "Sztuka Edycji" 2024, nr 1, s. 189–205 oraz rozpraw o twórczości Julii Dickstein-Wieleżyńskiej.
Interesuje się biografistyką, edytorstwem, epistolografią, humanistyką cyfrową, promocją humanistyki, zjawiskiem podcastingu oraz związkami medycyny i humanistyki.
Pod kierunkiem prof. Ewy Głębickiej przygotowała w IBL PAN rozprawę doktorską Julia Dickstein-Wieleżyńska (1881-1943). Monografia życia i twórczości, obronioną z wyróżnieniem w 2024 roku w IBL PAN.
ORCID ID: 0000-0001-8079-0732
Kontakt: mariola.wilczak@ibl.waw.pl
Członkini i sekretarz Zespołu Języka w Medycynie Rady Języka Polskiego PAN oraz Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej. Należy do Polskiego Towarzystwa Językoznawstwa Kognitywnego. Od 2019 r. współpracuje z Fundacją Języka Polskiego (robi audyty i prowadzi szkolenia z zakresu prostego języka i efektywnej komunikacji), od 2022 r. jest członkinią zarządu FJP.
Udział w projektach:
- od 2024 – Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata
- 2023-2024 – Seed 4EU+ Naming for Othering in a Diversified Europe across Selected European Languages
- 2021-2022 – Choroba w ujęciu semantyki ramowej
- 2016-2018 – SYNAMET – mikrokorpus metafor synestezyjnych. Formalizacja opisu i wypracowanie efektywnych metod analizy metafor w dyskursie
Wybrane publikacje:
- Semantyka bólu we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwa Wydziału Polonistyki UW, Warszawa 2016.
- Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej, red. M. Chojnacka-Kuraś, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019. https://www.wuw.pl/product-pol-11547-Medycyna-narracyjna-Opowiesci-o-doswiadczeniu-choroby-w-perspektywie-medycznej-i-humanistycznej-EBOOK.html
- Językowe, prawne i dydaktyczne aspekty porozumiewania się z pacjentem, red. M. Kulus, A. Doroszewska, M. Chojnacka-Kuraś, Wydawnictwo PAN, Warszawa 2019. https://publikacje.pan.pl/dlibra/journal/136632
- Komunikacja medyczna – wyzwania i źródła inspiracji, red. A. Doroszewska, M. Chojnacka-Kuraś, A.K. Jankowska, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2023. https://www.wuw.pl/product-pol-18462-Komunikacja-medyczna-wyzwania-i-zrodla-inspiracji-PDF.html
- Cele i metody kształcenia kompetencji narracyjnej w ujęciu Rity Charon (na przykładzie opowiadania Alice Munro „Wiszący most”), „Teksty Drugie” 1/2021, s. 81-100.
- Wyrażenie „Certyfikat Super HoSpa” i jego rola w kształtowaniu obrazu opieki paliatywnej we współczesnym dyskursie medycznym, „Poradnik Językowy” 8/2021, s. 69-83.
- Kiedy WALKA staje się PODRÓŻĄ. O przeobrażeniach metafor opisujących doświadczenie chorowania z uwzględnieniem typu i fazy choroby, „Prace Filologiczne” LXXIII, 2019, s. 33-48.
Zobacz także
Spotkanie jako przywilej. Adrianna Beczek o medycynie narracyjnej w praktyce klinicznej
Spotkanie z pacjentem to przywilej. Rozmowa z człowiekiem, który jest w kryzysowej sytuacji, w trudnym, może najważniejszym momencie życia, jest wyjątkowym doświadczeniem.
Podcast "Polonistyka zaangażowana"
Polonistyka daje narzędzia, by odnaleźć się w świecie, pomóc go zrozumieć, zapobiec wykluczeniu i osamotnieniu, dlatego Zespół projektu „Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata” postanowił włączyć się w szukanie odpowiedzi na problemy współczesności i skoncentrować się na indywidualności człowieka, na odzyskaniu więzi, kontaktów międzyludzkich i poczuciu tożsamości, na poszanowaniu zasad otwartości i dostępności, a także inkluzywności w otaczającym nas świecie.
O kompetencjach polonisty inaczej, cz. 2 (rozmawiają Karolina Malinowska i Barbara Smoczyńska)
Zapraszamy do wysłuchania wyjątkowej rozmowy, między matką a córką. Karolina Malinowska - psycholożka, badaczka, analizująca w ramach projektu "Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata" ścieżki karier osób o wykształceniu polonistycznym, rozmawia z mamą - Barbarą Smoczyńską - dr nauk humanistycznych, nauczycielką akademicką i trenerką umiejętności psychospołecznych.
Nowy odcinek podcastu "Nauka XXI wieku": "Prehistoria języka"
"Nauka XXI wieku" to podcast, w którym poruszane są tematy związane z fizyką, matematyką, kosmologią, astrofizyką, ale także z medycyną, kulturą, filozofią i naukami społecznymi. W poprzednich odcinkach rozmówcami byli m.in. dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska (Instytut Slawistyki PAN), dr Anna Jelec (Zakład Językoznawstwa UAM), dr hab. Katarzyna Kłosińska (Obserwatorium Języka Polskiego, UW), dr Maciej Maryl (Centrum Humanistyki Cyfrowej IBL PAN). W 170. odcinku o prehistorii języka opowiada dr Marta Sibierska.