Niesławne, pospolite, znikome. Robaki i owady w twórczości polskich wieszczów na tle tradycji literackiej

Układ rozprawy wyznaczają epoki i pisarze. Punktem wyjścia są robaki i owadzie robactwo w średniowiecznej literaturze europejskiej oraz w kolejnych okresach poprzedzających romantyzm. Następnie rozpatrywane są dzieła romantyków. Ten przegląd, obejmujący literaturę obcą, pełni funkcję kontekstu czy tła dla literatury polskiej, omawianej w dalszej części pracy — mającej podobny porządek: najpierw charakteryzowana jest twórczość pisarzy epok dawnych, poprzedzających romantyzm, natomiast potem dzieła romantycznych wieszczów, czyli Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego.

Z przeprowadzonych analiz wynika, że nazw związanych z robakami i owadami używa się w sposób dosłowny, porównawczy lub przenośny. Zauważalne są tylko dysproporcje ilościowe, preferencje czy upodobania w obrazowaniu. Określeniem „robactwo” najczęściej  posługuje się Słowacki, Mickiewicz stosuje je kilka razy, a Krasiński go unika. „Robak” zdeterminował najbardziej poezję Słowackiego, znacznie rzadziej pojawia się u Krasińskiego, a najmniej widoczny jest u Mickiewicza. Istnieją trzy znane z wielowiekowej tradycji schematy: robak toczący ciało, robak dręczący duszę, robak jako upostaciowanie człowieka.

Jeśli chodzi o owady, to zdecydowanie w twórczości każdego z wieszczów królują motyle. Najliczniej występują u Słowackiego, o niemal połowę mniej jest ich u Mickiewicza, a najrzadziej goszczą u Krasińskiego. Tradycyjne znaczenia przypisywane motylowi przeplatają się tu ze znaczeniami nowymi. Romantyczny motyl jest pełen sprzeczności — ilustruje życie i śmierć, duchowość i zmysłowość, niewinność i grzech, chwilowość i wieczność.

Porównując ze sobą twórczość wieszczów, można zauważyć, że danego wyobrażenia (nazw z nim związanych i znaczeń) jest u jednego poety więcej niż u pozostałych. Mimo tych różnic, najbogatszy okazuje się dorobek Słowackiego — ogólnie przynosi najwięcej motywów, nazw i znaczeń, zaś najskromniej prezentuje się pisarstwo Krasińskiego.