Nowość wydawnicza
„Swój urząd czynić”. Profil obywatelski twórczości Jana Kochanowskiego
Jan Kochanowski podejmował problematykę obywatelską nieprzerwanie w ciągu całej swej działalności pisarskiej, w wypowiedziach literackich różnorodnych gatunkowo, w nieustannym przeplocie języka polskiego i łacińskiego. Stale też wrośnięta ona była w podłoże idei stanowiących constans w jego poglądach: o wartości cnoty, umiaru i służby ojczyźnie, a więc pozostawała silnie osadzona w gruncie aksjologii i etyki. Paradoksalnie jedna odbywało się to równolegle do intensywnych działań gospodarczych poety, które ubogiego dziedzica połowy Czarnolasu uczyniły pod koniec życia człowiekiem niezwykle majętnym.
Utwory Kochanowskiego o profilu obywatelskim rozpięte są między narzędziami liryki i retoryki, ale każde działanie na rzecz dobra publicznego wymaga konkretów i osadzenia w grupie sprawczej. Główną rolą literatury nie jest w takich wypadkach wyrażanie uczuć twórcy, lecz zaszczepianie przekonań i uczuć w odbiorcach. Kryterium wartości utworu pojmowanego jako obywatelski stanowi jego skuteczność. Nasuwają się przy tym także pytania o subiektywnie i obiektywnie pojmowaną rację propagowanych poglądów. Po pierwsze więc – czy działania, do których dany utwór zachęcał, postrzegane były przez poetę jako zgodne z rzeczywistym interesem wspólnoty (zawsze głośno deklarowanym)? Po drugie zaś – czy to rozumienie było słuszne? Pytamy tym samym o skuteczność (równoznaczną tu z pięknem), o uczciwość perswazyjną i wreszcie o mądrość twórcy.
Takie swoiste spojrzenie na Jana z Czarnolasu zostało zaprezentowane w książce.
Spis treści
Wstęp 5
I. Pojęcie obywatela Rzeczypospolitej w XVI wieku 17
II. U boku Piotra Myszkowskiego – kształtowanie ideologii konserwatywnej 25
1. Zgoda – stanowisko możnowładców duchownych 25
Uwarunkowania polityczne związane z sejmem egzekucyjnym 1562/1563 28
Zgoda na tle „tętna” sejmu piotrkowskiego 41
2. Satyr albo Dziki mąż – tradycjonalizm czy nowoczesny patriotyzm? 61
3. Wróżki – szablonowe myśli o teorii państwa 74
III. Drugie bezkrólewie – demokracja zdyskredytowana: „korona na słupie” 79
IV. Odprawa posłów greckich – prawo i król versus demagogia 109
V. W kręgu Jana Zamojskiego – wizerunki: między panegiryzmem a parenezą 143
1. Władca 143
Wcześniejsze wizerunki królów 143
Ad Stephanem Bathorrheum Regem Poloniae inclytum, Moscho debellato et Livonia recuperata. Epinicion 146
O wzięciu Połocka i De expugnatione Pollotei 153
2. Antywzorzec władcy 162
3. Rycerz 165
Jan Tarnowski, rycerz i mąż stanu – wizerunek prototypowy 165
Radziwiłłowie w dawniejszych utworach Kochanowskiego 167
Epitalamijum na wesele Krysztofa Radziwiłła i Katarzyny Ostrowskiej 169
Jezda do Moskwy i posługi […] ojczyźnie swej i Panom swym czynione Jego Książęcej M[ości] i Pana Krysztofa Radziwiłła […] 169
Na marginesie modelu rycerza – rozważania o wojnie i pokoju 178
4. „Nowy magnat” 180
Dryas Zamchana, Pan Zamchanus, Dryas zamechska 181
O statecznym słudze Rzeczypospolitej 186
In nuptias […] Ioannis de Zamoscio […] ac Griseldis Bathorrheae […] epithalamion 187
VI. Leksyka poety konotująca postawę obywatela Rzeczypospolitej 191
Zakończenie 191
Bibliografia 203
Indeks utworów Jana Kochanowskiego 211
Indeks osób 215
Informacje
Zobacz także
Jan Kochanowski: Trfiles, Songs and Saint John's Eve Song
Autor/Redaktor: Mirosława Stanisława Hanusiewicz-Lavallee, Michael Jacek Mikoś
Przekład na język angielski wybranych Fraszek oraz Pieśni i Pieśni świętojańskiej o Sobótce Jana Kochanowskiego autorstwa Michaela J. Mikosia Translated by Michael J. Mikoś, edited and with a foreword by Mirosława Hanusiewicz-Lavallee
"Gdybym Cię, moje Serce, za męża nie miała, żyć bym nie mogła". Listy Magdaleny z Czapskich do Hieronima Floriana Radziwiłła z lat 1744-1759
Autor/Redaktor: Iwona Maciejewska, Katarzyna Zawilska
Publikacja zawiera 154 listy drugiej żony H. F. Radziwiłła, reprezentanta jednego z najznamienitszych rodów I Rzeczypospolitej.
Utrwalanie szlaków. Studia o literaturze i kulturze Podlasia
Autor/Redaktor: Marek Kochanowski
Marek Kochanowski – dr hab., profesor na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Literaturoznawca, eseista, animator kultury. Zajmuje się literaturą modernistyczną, regionalną i popularną. Autor książek: Powieści Witkacego wobec schematów powieści popularnej (2007), Modernizacje tradycji w wybranych utworach współczesnej kultury popularnej (wraz z P. Stasiewiczem, 2013),Melodramatyzm i powieść. Od rytuału do sensacji (Żeromski, Mniszkówna, Strug)(2015), Modernizm mniej znany. Studia i szkice (2016). Lublin 2022, Wydawnictwo Episteme
Z troski o Rzeczpospolitą. Wybrane kazania staropolskie i oświeceniowe. Edycja tekstów
Autor/Redaktor: Marek Skwara
Tom zawiera wybór kazań staropolskich i oświeceniowych oprac. przez Marka Skwarę.