Wydarzenie
Archeologia syreniego ogona
Opowieści o syrenach należy traktować jako zapis doświadczeń, których nie obejmuje ludzka pamięć, ale dzięki którym nasza kultura znajduje się w ciągłym procesie tworzenia nowych sensów i reinterpretacji starych. Hybrydy nie są tylko wytworami fantazji i ślepym przypadkiem, ale świadectwem innego porządku, głębinowym wspomnieniem przejścia z jednej formy życia w drugą. Można je traktować jako formy doskonałe albo/i jednocześnie naznaczone zepsuciem, chorobą czy słabością. Syreny z mitów greckich, legend słowiańskich, baśni Christiana Andersena, miniatur Kafki bezustannie wypływają z głębin i odsłaniają różne oblicza naszych czasów. Zaczynając od starożytnych mitów, przez słowiańskie pieśni ludowe, średniowieczne kroniki, a na literaturze, sztuce i filmie współczesnym kończąc, możemy spojrzeć na syreny z innej perspektywy i umieścić je w nowych kontekstach, by mogły nadal śpiewać. Wyobrażenie pół kobiety, pół ryby, kobiety węża czy kobiety ptaka należą do najstarszego dziedzictwa kultury. W polskiej tradycji najważniejsze miejsce zajmuje Syrenka Warszawska, lecz nie jest ona zjawiskiem odosobnionym, w wielu tekstach kultury znajdujemy bowiem ślady obecności rusałek, topielic, mamun i tym podobnych istot, które przez wieki symbolizowały ciemną, zagrażającą kulturze stronę kobiecości. Współczesne interpretacje wyzwalają ją z tej wielowiekowej niewoli. Ryboginia, należąca do panteonu słowiańskich bab wodnych, jest jedną z tych wyzwolonych hybryd. Można ją uznać ponadto za próbę zerwania z obrazem syreny jako pewnego wzorca atrakcyjnego i młodego ciała. Baba wodna w folklorze i we współczesnej kulturze popularnej to dusza starej kobiety, która albo się utopiła, albo zapiła na śmierć. Dla wszystkich nowych wykładni nadal punktem odniesienia pozostaje doświadczenie śmierci, żywioł wodny, niestabilność kształtów i radykalne otwarcie się na wielorakie doświadczenie stawania się.
Syreny są coraz częściej także wyobrażeniami, mówiącymi o rytach przejścia, a szczególnie o złotym wieku przyjaźni dziewczęcej, która kończy się wraz z dojrzewaniem i pojawieniem się mężczyzny. Tragiczna kondycja samowypędzonych z podwodnego świata opisywana była jako ofiarnicze przekroczenie, naśladowanie Chrystusa czy – po prostu – masochistyczna perwersja seksualna. Między zaszyfrowaną opowieścią Hansa Christiana Andersena a campowym musicalem Agnieszki Smoczyńskiej trwa wart rozszyfrowania krytyczny dialog kultur, epok i estetyk. Syreny są też towarzyszkami wielu artystek i artystów polskich. Tadeusz Różewicz cicho i podstępnie wprowadza je do swojego dramatu, aby nie zostawić suchej nitki na europejskiej kulturze.
W panelu oddajemy głos dwóm współczesnym artystkom, których wystąpienia są dopełnieniem wcześniejszych rozpoznań Różewicza i innych twórców. Performans Oli Kozioł i komentarz Agnieszki Zawadowskiej do śpiewu syreniego młodej artystki mają charakter hybrydyczny, ujawniają niestabilność sensów, ich przemieszczenia, zwłaszcza w sferze politycznej i społecznej, kiedy to wykorzystywane są jako ideologiczne narzędzia władzy – symbolicznej i realnej. Działania artystyczne tworzą jednak całość, która demaskuje obecne oblicze kultury europejskiej. Ola Kozioł mówi o swoim wystąpieniu: „Kiedy myślę o tym, kim jest syrena dziś, widzę ją jako Europę, kuszącą, nawołującą do przepłynięcia przez niebezpieczne morze tych wszystkich ludzi uciekających przed wojną, suszą, biedą, szukających nowego, lepszego życia. Europę, która wabi pieśniami o lepszym świecie, sprowadza do swoich brzegów, ale nie daje nic, poza śmiercią podczas podróży. Dlatego widzę siebie jako żywą rzeźbę – syrenę śpiewającą swoją hipnotyzującą pieśń, niemal widzialną, ale przez opary dymu niedostępną i przez to chyba jeszcze bardziej kuszącą”. Agnieszka Zawadowska widzi ten śpiew w odniesieniu do głosu gwałconej mitycznej Europy, którego nikt przez wieki nie chciał słyszeć. Ani Odyseusz, ani jego następcy nie ruszyli na pomoc syrenom krzyczącym z bólu i trwogi. Syrena w takim ujęcia staje się ciałem zdewastowanym, torturowanym (jak np. modelki Hansa Bellmera). Stąd blisko do obrazów kalectwa lub wad genetycznych, a także do form powstających z zapożyczonych materiałów. Wyobrażenie syreny wskazuje zarówno na cielesną niestabilność i radykalne otwarcie się na wielorakie doświadczenie stawania się, jak i na nowe narracje. Syreni ogon pozostaje znakiem fantazmatycznych przekształceń na styku natury, sztuki, techniki i medycyny.
Występują:
- Monika Rudaś-Grodzka: Rodowody mniej znane. Syrenka Warszawska i jej wężowa pramatka ze Scytii i ciotki Amazonki
- Marta Taperek: Rybie Boginie, Wodne Baby. Kobiece bóstwa i demony Słowiańszczyzny w kulturze ludowej i popularnej
- Kazimiera Szczuka: Zła miłość. Między Andersenem a Smoczyńską
- Katarzyna Nadana-Sokołowska: Co ty robisz Syrenko w białym dworku Różewicza?
- Ola Kozioł: Ciągle ten sam śpiew Europy
- Agnieszka Zawadowska: Niewyrazista. Niedostępna. Chora. Pieśń widzialna. Performans Oli Kozioł. Fantazja. Kostium. Chimera
Spotkanie odbędzie się 30 maja o godzinie 18:00 w Muzeum nad Wisłą, a organizowane jest we współpracy z Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Zobacz także
Ścieżkami Pisarzy: Kraków zmitologizowany / III Ogólnopolska Konferencja Naukowa
Kraków od wieków zajmuje szczególne miejsce na mapie polskich oraz europejskich wyobrażeń kulturowych. Mitologizacji poddano nie tylko historyczne początki grodu Kraka, jego poszczególne obszary, obiekty oraz bohaterów literackich czy legendarnych, ale też jego późniejsze dzieje i rozwój. Mity krakowskie są wielodyskursywną siatką, która na poziomie symbolicznym oplata miasto i otwiera przed nim nowe formy egzystencji. Ich oddziaływanie od niepamiętnych czasów skłaniało artystów, pisarzy i ludzi kultury do podejmowania z nimi dyskusji, która często prowadziła do demitologizacji poszczególnych aspektów ustrukturyzowanych już wyobrażeń.
(Nie)męskość w tekstach kultury XIX–XXI wieku
Katedra Historii Literatury, Pracownia Badań nad Literaturą Zapoznaną i Mniej Znaną na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Gdańskiego mają zaszczyt zaprosić na ogólnopolską konferencję naukową (Nie)męskość w tekstach kultury XIX-XXI wieku organizowaną w dniach 28-29 września 2017 roku w Katedrze Historii Literatury UG.
Międzynarodowy Dzień Odysei Homera w Szczecinie
Książnica Pomorska im. S. Staszica w Szczecinie oraz Szczeciński Oddział Terenowy Polskiego Towarzystwa Filologicznego zapraszają na Międzynarodowy Dzień Odysei Homera w Szczecinie, który odbędzie się w ramach ogólnoeuropejskiego Festiwalu „Odyssée 24!” w piątek 24 marca 2017 w godz. 9:00-18:00 w Auli Książnicy Pomorskiej. Wstęp wolny. Celem Międzynarodowego Dnia Odysei jest zebranie jak najszerszego grona osób – czytelników i słuchaczy eposu Homera – i wspólne odczytanie opisu całej wędrówki Odysa (księgi od V do XIII włącznie). W maraton czytania (impreza trwać będzie ok. 9 godzin) mogą się włączyć wszyscy chętni! Będzie to wspólne spotkanie szczecinian – tych znanych i tych mniej znanych – z tradycją europejską. Będziemy płynąć między Scyllą a Charybdą, słuchać śpiewu syren i przeżywać chwile grozy w grocie cyklopa. Odwiedzimy świat umarłych i raj nieśmiertelnej Kalipso. Włączymy się – wraz z innymi Europejczykami – w wielkie, wiosenne czytanie Odysei! A oprócz tego, dzięki krótkim wystąpieniom fachowców – literaturoznawców i filologów klasycznych – wysłuchamy drobnych fragmentów Odysei w oryginale, dowiemy się czegoś o Homerze, heksametrze, o życiu eposu w ciągu niemal trzech tysięcy lat europejskiej kultury, literatury i sztuki, a także o życiu samego Odyseusza i innych bohaterów dzieła – ich miłości, rodzinie, walce i pokonywaniu trudności, o marzeniach, rozwadze, ciekawości i sprycie. Wszyscy obecni zostaną wpisani na honorową listę lektorów i słuchaczy!
Zapomniane dziedzictwo kulturowe polskiej emigracji po roku 1939
Katedra Teorii Kultury i Sztuki KUL wraz ze Stowarzyszeniem Inicjatyw Naukowych ma zaszczyt zaprosić na interdyscyplinarną konferencję "Zapomniane dziedzictwo kulturowe polskiej emigracji po roku 1939". Wybuch II wojny światowej stał się ważną cezurą we współczesnej historii Polski. Wielu twórców zostało zmuszonych do wyjazdu z kraju i pozostania w różnych częściach świata. Ich losy i dokonania nie zawsze zdobyły rozgłos. Wprost przeciwnie. Wielu zostało zapomnianych, a ich spuścizna uległa zniszczeniu lub trafiła do archiwów, prywatnych zbiorów bądź mniej znanych muzeów. Również twórczość, która zdobyła uznanie, nie zawsze została dostatecznie opisana. Podejmowanie tej tematyki było utrudnione zarówno przez trwające po wojnie oddzielenie Polski od Zachodu jak też cenzurę w kraju. Do dziś jednak wiedza na ten temat zawiera wiele „białych plam”. Celem konferencji jest zatem ukazanie ważnego, a zarazem zapoznanego dziedzictwa polskiej kultury tworzonej na obczyźnie od II wojny światowej. Do udziału zapraszamy specjalistów z różnych dziedzin w tym a zwłaszcza kulturoznawców, historyków, historyków sztuki, filologów, antropologów, teatrologów, filmoznawców i medioznawców.