Czynnik ludzki w przekładzie literackim – teorie, historie, praktyki / The Human Factor in literary translation – theories, histories, practices

Czynnik ludzki najczęściej wiązany jest z nieadekwatnym działaniem człowieka, które skutkuje błędem. Takie ujęcie dobrze się wpasowuje w opisywany przez Susan Bassnett i André Lefevere’a hieronimiański model przekładu, obowiązujący w kulturze zachodniej przez stulecia, bardzo opresyjny, składający na tłumacza winę za wszystkie nieprzystawalności tłumaczenia względem oryginału.

Nas jednak w tytułowym „czynniku” interesuje przede wszystkim „czyn”, a więc działanie; chętnie uwolniłybyśmy go od nieneutralnych konotacji.

Na trzy czerwcowe dni (5-7 czerwca 2019 roku) przy wsparciu Centrum Badań Przekładoznawczych przy Uniwersytecie Jagiellońskim zaplanowałyśmy w poznańskim Collegium Minus międzynarodową konferencję poświęconą tej właśnie tematyce, ujmowanej możliwie szeroko i rozpinającej rzecz między dawnymi a nowymi laty. Organizatorem konferencji jest Humanistyczne Konsorcjum Naukowe, łączące Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM oraz Wydział Polonistyki UJ.

W centrum naszych rozważań znajdą się zapewne przede wszystkim tłumaczki i tłumacze, z biegiem czasu coraz mniej niewidzialni, a jednak wciąż niewystarczająco dostrzegani. Wkrótce minie dziesięć lat, odkąd Andrew Chesterman proklamował powstanie Translator Studies – „badań tłumaczoznawczych” (2009), a o rację bytu dla subdyscypliny, jaką jest poetyka tłumacza, apelował już w 1968 roku Edward Balcerzan.

Chciałybyśmy więc rozmawiać z Państwem o tłumaczkach i tłumaczach zarówno epok dawnych, jak i doby obecnej (interesują nas szczególnie case studies zmierzające w stronę zarysu historii polskiej literatury tłumaczonej), lecz także o innych aktantach, których działanie nie pozostaje bez wpływu na tłumaczenie, rozumiane i jako proces, i jako produkt: o jego inicjatorach, zleceniodawcach, redaktorach, korektorach i wydawcach, jak również o coraz doskonalszych programach tłumaczeniowych, coraz bardziej gotowych zastąpić człowieka, oraz o miejscu tłumaczki/tłumacza we współczesnej humanistyce (również cyfrowej). Oczywiście nie ograniczamy się wyłącznie do tej tematyki, licząc na inspirujące propozycje z Państwa strony.

Językami konferencji będą polski i angielski. Wystąpienia referatowe nie powinny przekroczyć dwudziestu minut.

Przewidujemy opłatę konferencyjną w wysokości 400 zł, z której planujemy m.in. dofinansować publikację pokonferencyjnych tekstów pozytywnie zaopiniowanych przez recenzentów. Służymy pomocą przy rezerwowaniu noclegów.

Tematy Państwa wystąpień wraz z abstraktami prosimy zgłaszać do 10 marca 2019 r. na nasz oficjalny adres mailowy: humanfactorintranslation@gmail.com. Abstrakty przyjętych referatów zostaną opublikowane na naszej stronie internetowej.

(informacja Organizatorek)

prof. dr hab. Ewa Kraskowska – przewodnicząca komitetu organizacyjnego
dr hab. Ewa Rajewska – sekretarz konferencji (rajewska@amu.edu.pl)
dr hab. Magda Heydel
prof. UAM dr hab. Agnieszka Kwiatkowska
dr Emilia Kledzik
dr Adriana Kovacheva
dr Lenka Németh Vítová
mgr Aleksandra Wieczorkiewicz
mgr Zofia Ziemann

PROGRAM WYDARZENIA

WTOREK 4 czerwca

Wydarzenie towarzyszące

17.00, Salon Mickiewicza Collegium Maius, ul. Fredry 10

Franco Moretti, École polytechnique fédérale de Lausanne, Under which king, Bezonian? Literary study between quantification and hermeneutics [wykład w języku angielskim]

ŚRODA 5 czerwca

Konferencja

Sala Senatu Collegium Minus, ul. Wieniawskiego 1

8.30-9.00       Rejestracja uczestniczek i uczestników

9.00-9.30       Otwarcie konferencji

9.30-10.00     Franco Moretti, EPFL, The Human Factor in Digital Humanities

10.00-10.15  Przerwa na kawę

Jeśli nie zaznaczono inaczej, wszystkie panele i dyskusje będą  symultanicznie tłumaczone z języka angielskiego na polski lub z polskiego na angielski.

10.15-12.45  Panel I: Tłumacz a wyzwania nowoczesności

• Inez Okulska, Państwowy Instytut Badawczy NASK, Gdzie tłumacz nie może, tam maszynę pośle. Komputerowe metody przetwarzania języka naturalnego (NLP) w służbie przekładu
• Paola Ruffo, Heriot-Watt University in Edinburgh, Human-Computer Interaction in Translation: literary translators on their role and technology
• Antony Hoyte-West, University of Vienna, No longer invisible? Examining the portrayal of translators and interpreters in the Republic of Ireland’s English-language press
• Beata Kalęba, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Jak stać się (nie)widzialnym? czyli o wyborach nie zawsze literackich tłumaczy w ZSRR
• Joanna Krenz, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Tłumacze chińskich snów. O trudnych wyborach tłumaczy współczesnej literatury chińskiej

12.45-13.15  Przerwa na kawę

13.15-14.45 Panel II: Poetyki

• Tamara Brzostowska-Tereszkiewicz, Instytut Badań Literackich PAN, Groteska antropologiczna w przekładzie
• Monika Gawlak, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Tłumacz jako gracz
• Marzena Chrobak, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Parateksty polskich tłumaczy z 2 poł. XX wieku jako źródło informacji o ich działalności przekładowej

15.00-16.30  Obiad

Wydarzenie towarzyszące

17.00, Scena Nowa Centrum Kultury Zamek, ul. Święty Marcin 80/82

Dyskusja panelowa pt. Uwaga na tłumacza z udziałem Leszka Engelkinga, Magdy Heydel, Antonii Lloyd Jones, Julii Różewicz i Tomasza Swobody. [w języku polskim] Rozmowę prowadzą Borys Szumański i Weronika Szwebs

19.00  Kolacja

CZWARTEK 6 czerwca

Konferencja

Sala Senatu Collegium Minus, ul. Wieniawskiego 1

9:00-10:00 Elżbieta Tabakowska, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Pies na krótkiej smyczy na chwiejnym mostku

10:00-10:30  Przerwa na kawę

10:30-13:00 Panel III: tłumacz i autor (poezja)

• Małgorzata Gorczyńska, Uniwersytet Wrocławski, Od obrazu do głosu: Mira Rosenthal przekłada Tomasza Różyckiego
• Beate Sommerfeld, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poetyka performatywności w przekładzie – Ryszard Wojnakowski jako tłumacz poezji austriackiej
• Anita Kłos, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Mariola Wilczak, Instytut Badań Literackich PAN, „W rzeczach nie własnych mam szczęście”. Julia Dickstein-Wieleżyńska (1881–1943) – portret tłumaczki
• Agnieszka Waligóra, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Ja tłumaczę – Ja piszę? O przekładzie wierszy autotematycznych
• Joanna Studzińska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Test Turinga dla (automatycznego) tłumacza poezji

13:15-14:45 Obiad

15:00-17:30 Panel IV: tłumacz i autor (proza)

• Joanna Sobesto, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Wrażliwy buntownik. O działalności przekładowej Pawła Hulki-Laskowskiego
• Karolina Drozdowska, Uniwersytet Gdański / Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury, Beret niebieski czy zielony? Refleksje o miejscu autora w procesie przekładu współczesnej literatury norweskiej
• Patrycja Masłowska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Georges Sédir i jego przekłady dzieł Gombrowicza
• Ewelina Ząbek, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Ciąg dalszy nastąpi... czyli (nie)jedna historia w wielu językach. Symbiotyczne istnienie powieści i jej tłumaczenia na przykładzie „Lubiewa” Michała Witkowskiego
• Paweł Łapiński, Uniwersytet Gdański, Ambasador, agent, towarzysz – o różnych odcieniach relacji autor-tłumacz na przykładzie francuskiego sukcesu tandemu Zygmunt Miłoszewski i Kamil Barbarski

17:30-17:45  Przerwa na kawę

17:45-18:45 Panel V: Przekład a poezja [w języku angielskim]

• Agnieszka Gicala, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Translations as icebergs, translators as navigators: a poetic case study
• Maria Skakuj Puri, Elusive metaphors, drifting meanings… Translating Stanisław Barańczak’s poetry into Hindi

19.00  Kolacja

PIĄTEK 7 czerwca

Konferencja

Sala Senatu Collegium Minus, ul. Wieniawskiego 1

9:00-11:00 Panel VI: Tekst i tłumacz przed XX w.

• Jadwiga Miszalska, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Działalność tłumaczek a polski kanon literatury włoskiej: Waleria Marrené-Morzkowska i Zofia Ernstowa
• Barbara Bibik, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Zapomniani tłumacze starożytnych greckich tragedii na język polski
• Karolina Borowiec, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Dwa przekłady – dwóch tłumaczy? O dwóch redakcjach polskiej Ewangelii Nikodema z kodeksu Wawrzyńca z Łaska (1544)
• Wojciech Stelmach, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, „In principio creavit Deus...” – o XVI-wiecznych polskich tłumaczeniach opisu stworzenia świata

11:00-11:15  Przerwa na kawę

11.15-13:15 Panel VII: Literatura dla dzieci

• Anna Fornalczyk-Lipska, Uniwersytet Warszawski, On the self-image and role of children's literature translators – an analysis of interviews
• Eliza Pieciul-Karmińska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, „Nadpisane w tłumaczeniu”, czyli historia plagiatu tłumaczeniowego baśni braci Grimm
• Aneta Wielgosz, Uniwersytet Warszawski, Autocenzura w pierwszych polskich przekładach Gianniego Rodariego
• Dorota Powieśnik, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, „Festiwal kanadyjskiej pisarki”, czyli o mniej znanych polskich tłumaczeniach „Anne of Green Gables” L.M. Montgomery

13.15-13:30  Przerwa na kawę

13.30-15.00 Panel VIII: Konteksty słowiańskie

• Edita Gromová, Igor Tyšš, Constantine the Philosopher University in Nitra, Taking matters into our own hands: Humanizing Slovak translation history
• Katarzyna Majdzik Papić, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Autor w roli tłumacza – casus postjugosłowiańskiej prozy emigracyjnej
• Lenka Németh Vítová, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Imagologiczne aspekty czynnika ludzkiego w procesie przekładu – na przykładzie polskich przekładów powieści o Szwejku Jaroslava Haška