„Nic tego jest przyczyną". Nihilizm Daniela Naborowskiego na tle międzynarodowych dyskusji intelektualnych epoki / wykład z cyklu "Rzeczpospolita otwarta"

W swoim wystąpieniu Piotr Sadzik przyjrzy się bliżej związkom twórczości Daniela Naborowskiego z dwoma prądami intelektualnymi: tradycją poezji adoksograficznej, a zwłaszcza z nurtem „pochwał Niczego”. Zwornikiem dla obydwu okazał się tu krąg francuskiej literatury dworskiej (Honorat de Porchères Laugier, Jean Passerat), z którego, jak wiemy to już dziś, Naborowski czerpał inspiracje. Wykładowca postara się dowieść, że wiersz Kalendy styczniowe stanowi jedyny polski i jeden z nielicznych zachowanych głosów w efemerycznej, ale niezwykle intensywnej wymianie myśli, podjętej przez europejskich intelektualistów pierwszych dekad XVII wieku, wymianie krążącej wokół kategorii „Niczego”.

Piotr Sadzik – wykładowca na Wydziale Polonistyki UW, jako krytyk literacki związany z „Dwutygodnikiem”; zajmuje się filozofią literatury. Juror Nagrody Literackiej m. st. Warszawy. Autor książki Regiony pojedynczych herezji. Marańskie wyjścia w prozie polskiej XX wieku (nominacja do Nagrody Literackiej Gdynia 2023 w kategorii „Esej”). Współredaktor m.in. Widm Derridy (wraz z Agatą Bielik-Robson). Przygotowuje książkę o stanach wyjątkowych w pisarstwie Witolda Gombrowicza.

Wykład jest szóstym z cyklu wykładów oraz spotkań popularnonaukowych „Rzeczpospolita otwarta”, dotyczących literatury i kultury staropolskiej, ze szczególnym uwzględnieniem problemu jej otwartości, hybrydyczności i ciągłego dialogu z tradycjami kulturowymi innych krajów europejskich.

Wiek XVI i XVII prezentowany jest w kontekście sarmackości Rzeczypospolitej i kształtowania się tożsamości narodowej w oparciu o historię własnego rodu oraz wiarę w mityczne początki państwa. Z kolei 2 połowa XVIII wieku w Polsce to czas intelektualnego ożywienia mającego prowadzić do głębokich zmian w świadomości i kształcie ówczesnego społeczeństwa. To wtedy buduje się coraz większa świadomość państwowa, obejmująca pod pojęciem Narodu nie tylko stan szlachecki ale również najbardziej dyskryminowaną ale i najliczniejszą warstwę społeczną – mieszkańców wsi.

Proces budowania tożsamości był działaniem złożonym i składały się na niego działania publicystyczne, wpływ periodyków jak: „Monitor”, „Zabawy Przyjemne i pożyteczne”, literatura piękna (pierwsze polska powieść „Pan Podstoli”), spektakle teatralne czy architektura i wypełniające ją dzieła sztuki (np. Sala Rycerska na Zamku Królewskim). Za sprawą działających z królewskiej inicjatywy pisarzy i historyków, m.in.: Ignacego Krasickiego i Adama Naruszewicza po raz pierwszy, w sposób naukowy badana była historia Polski. Działania te miały pozwolić zrozumieć procesy, które doprowadziły do kolejnych rozbiorów ale również były poszukiwaniem dobrych wzorców postępowania.

Więcej informacji o programie i relacje z poprzednich spotkań - na stronie Muzeum Literatury: https://muzeumliteratury.pl/rzeczpospolita-otwarta/. 

Projekt finansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.