Numer czasopisma
List jako szczególny gatunek literacki
List jako gatunek literatury okolicznościowej i użytkowej cechuje się ogromną różnorodnością (listy fikcyjne, paraliterackie i literackie). Cenimy go jako dokument biograficzny i historyczny zarazem, wiedząc, że może, choć nie musi, posiadać znaczne walory literackie. Wartość artystyczna listu zależy od nadawcy, w mniejszym nawet stopniu od jego stanowiska w hierarchii społecznej i od treści przekazywanych przez niego wybranym osobom z jego kręgu), w tym informacji niekiedy tajemnych, nieznanych ogółowi, w większym stopniu zaś – od jego inwencji i sprawności pióra.
Monograficzny numer XXIII rocznika „Napis” przygotowany pod hasłem List jako szczególny gatunek literacki (2017), ukazuje wagę granic poszanowania intymności, kwestię prawa do wydawania (a zatem upubliczniania) listów mniej lub bardziej znanych nadawców, które zawierają treści intymne i ujawniają drastyczne zdarzenia z życia, nierzadko wpływające na kształtowanie się ich psychiki. Decyzja o edycji korespondencji, odsłaniającej nie tylko relacje osobiste między nadawcą a adresatem, lecz nieznane, niekiedy nawet szokujące kulisy interesujących zdarzeń, może być tyleż ważna, co kontrowersyjna.
W najnowszej serii czasopisma „Napis” poruszane są następujące zagadnienia:
- list jako dokument biograficzny i historyczny, źródło informacji o nadawcy i adresacie, a także określonym środowisku: literackim, społeczno-politycznym i kulturowym danego okresu;
- list jako gatunek piśmiennictwa publicystycznego (Henryk Sienkiewicz);
- list prozatorski a list wierszowany;
- wydania krytyczne niepublikowanych dotąd listów Aleksandra Linowskiego, Marii Konopnickiej, Jana Lemańskego, Elizy Orzeszkowej;
- analizy i interpretacje bloków korespondencji familii Radziwiłłów, Henryka Sienkiewicza, Stanisława i Aleksandra Leszka Dunin Borkowskich, Anny Kowalskiej i Marii Dąbrowskiej, Jerzego Giedroycia i Jana Lechonia;
- zagadnienia techniczne edycji listów (odczytywanie, emendacje, objaśnienia);
- wyzwania i możliwości cyfrowej edycji korespondencji (dialogiczność; nowe perspektywy układu – tematycznego, chronologicznego, personalnego).
Spis treści
Wstęp: Łamanie pięczeci. List jako szczególny gatunek literacki (Barbara Wolska).
I. Rozprawy i materiały
Mariola Jarczykowa (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Familijne „pisania” żon i córek Radziwiłłów z XVII wieku.
Iwona Maciejewska (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie), Intrygujący trójgłos - małżeństwo Magdaleny i Hieronima Floriana Radziwiłła w świetle listów Konstancji z Gnińskich Czapskiej.
Monika Urbańska (Uniwersytet Łódzki), Listy prozatorskie w „Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych” - autorzy, tematy, funkcje.
Tadeusz Półchłopek (Uniwersytet Rzeszowski), Epistolarny portret cesarskiego szambelana - mecenasa polskiej kultury. Korespondencja Stanisława Dunina Borkowskiego do autora „Parafiańszczyzny”.
Jolanta Sztachelska (Uniwersytet w Białymstoku), Z wycieczki na Wschód. O innej Europie oraz o gatunkowej płynności listu w korespondencjach podróżniczych Henryka Sienkiewicza.
Maria Krajewska (Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie), Listy Marii Konopnickiej do rodziny Majewskich w zbiorach Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie.
Beata Dorosz (Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa), „Co by były, gdyby...”, czyli o (dwóch) możliwych, a niezrealizowanych historiach emigracyjnych.
Ewa Głębicka (Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa), Rzecz prywatna, rzecz sekretna. O granicach intymności w korespondencji Marii Dąbrowskiej i Anny Kowalskiej z lat 1946-1948.
II. Pasje i potyczki edytorskie i tekstologiczne
Bożena Mazurkowa (Uniwersytet Śląski w Katowicach), Cztery nieznane listy Aleksandra Linowskiego do Adama Kazimierza Czartoryskiego (1804-1805).
Aleksander Linowski, [Listy do Adama Kazimierza Czartoryskiego], oprac. Bożena Mazurkowa.
Iwona Wiśniewska (Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa), Prawda i prostota a dziwactwa mody. Nieznany list Orzeszkowej do NN - anegdota kostiumowa.
Beata Utkowska (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Listy Jana Lemańskiego do Stefana Żeromskiego i jego rodziny.
Agnieszka Bąbel (Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa), Siedem kartek, siedem nieszczęść. Fragmenty dziennika Marii z Trębickich Faleńskiej w zbiorach Biblioteki Narodowej.
[Fragmenty dziennika Marii Faleńskiej], oprac. Agnieszka Bąbel.
Grażyna Legutko (Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach), Edytorskie problemy i wątpliwości związane z polskim wydaniem rosyjskojęzycznych listów Marii Sieroszewskiej do ojca (1925-1933).
Daniel Dzienisiewicz, Piotr Wierzchoń (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), Z prac nad korpusem polsko- oraz rosyjskojęzycznych wiadomości przesłanych na kartach pocztowych w drugiej połowie XX w. Zagadnienia transkrypcji i anotowania.
Joanna Hałaczkiewicz (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), Elektroniczne wydawanie korespondencji - dokonania i perspektywy.
III. Varia
Grzegorz Zając (Uniwersytet Jagielloński, Kraków), Trembecki czy Wybicki? Raz jeszcze o autorstwie wiersza „Do Kajetana Węgierskiego”.
Barbara Wąsik (Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie), Na cenzurowanym - trudne relacje między kobietami w powieściach Zofii Niedźwiedzkiej.
Kamila Budrowska (Uniwersytet w Białymstoku), „O twórczości Kazimiery Iłłakowiczówny”. Materiał archiwalny z zespołu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk z połowy 1955 roku.
Wiktor Gardocki (Uniwersytet w Białymstoku), „Kukułki lecą, lecą” (1987). Pierwowzór opowieści „Jeszcze ich słyszę, widzę jeszcze” Tadeusza Nowaka.
Tadeusz Nowak, Kukułki lecą, lecą [fragmenty], do druku podał Wiktor Gardocki.
List. Prace studentów ASP w Warszawie.
Komentarze autorów do fotografii.
IV. Recenzje
Marcin Lutomierski (Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń), Listy emigrantów (Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński, Listy 1941-1956, oprac. B. Dorosz przy współpracy P. Kądzieli, Wyd. IBL PAN, Warszawa 2016).
Marek Pąkciński (Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa), Ku zbliżeniu z rosyjską kulturą (Anna Sobieska, Wokół Aleksandra Błoka. Z dziejów polskich fascynacji kulturą i literaturą rosyjską, Wyd. IBL PAN, Warszawa 2015).
Irena Kadulska (Uniwersytet Gdański), Kaligrafia - sztuka chińskich znaków (Sun Min, Papier, tusz i pędzel, czyli traktat o chińskiej kaligrafii, tłum. zespół, Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2017).
Noty o autorach artykułów.