Historia języka polskiego jako doświadczenia wspólnotowego, tom 2

W latach 1949-1956, gdy na polskim gruncie językoznawczym rozgorzała dyskusja nad pochodzeniem ogólnego polskiego języka literackiego i czasem jego powstania, tj. wyodrębnienia się w postaci ponaddialektalnej, pojawił się problem krystalizacji pierwszych norm językowych. Badaczy interesowało przede wszystkim wskazanie podłoża dialektalnego, na którego gruncie rozwinął się język ogólny. Do zwolenników tezy o wielkopolskim pochodzeniu polszczyzny ogólnej należał Kazimierz Nitsch i Tadeusz Lehr-Spławiński, do przedstawicieli nurtu małopolskiego – Witold Taszycki, Tadeusz Milewski, do umiarkowanego wielkopolskiego zaś – Stanisław Urbańczyk [Meyenowa 1956 i Borawski 2000: 222-256]. Kształtowanie bowiem normy, czyli zespołu reguł decydujących o wyborze tych, a nie innych środków językowych, jest silnie sprzężone z narodzinami języka literackiego. Według niektórych (K. Nitsch, T. Lehr-Spławiński) o śladach normy można mówić już w czasach najdawniejszych, tj. w XI wieku, według innych (W. Taszycki) ma ona późniejszą genezę – w wieku XVI. Przesłanki na temat istnienia normy językowej widać już w okresie XII-XIII wieku [Dunaj 1980].
Dyskusja nad pierwszymi próbami normalizacji użyć języka i nowymi wzorami wewnątrzwspólnotowej komunikacji nie przyniosła jednoznacznych odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczące czasu powstania polszczyzny ogólnej i jej dialektalnych źródeł. Mankament metodologiczny prowadzonych rozważań – zdaniem Bogdana Walczaka – polegał na wyliczaniu cech poszczególnych dialektów, jakie przeważają w polszczyźnie literackiej.

[fragment wstępu]