Article / interview
Dzisiaj wszyscy jesteśmy humanistami cyfrowymi. Spotkanie z Cezarym Rosińskim
Humanistyka i studia filologiczne coraz rzadziej kojarzone są wyłącznie z godzinami spędzonymi w bibliotece, z pracą przy świeczce i kałamarzu. Pracujemy dziś w innych realiach. Potrzebujemy zasobów cyfrowych, technologii, mocnych komputerów, dzięki którym możemy pracować z bazami danych czy ze sztuczną inteligencją.
Jak mówi nasz dzisiejszy Rozmówca, dr Cezary Rosiński, jeśli zaakceptujemy pewną naturę zjawisk, z którymi na co dzień pracujemy, to okaże się, że zarówno literatura piękna, teksty, informacje słownikowe i encyklopedyczne, biogramy, zasoby biobibliograficzne, a nawet edycje krytyczne, bibliografie, notatki, zdjęcia, adnotacje, i inne nawet najbardziej tradycyjne praktyki humanistyczne - wszystko to możemy opowiedzieć językiem danych. A mówiąc o tych zasobach jako o danych oraz o metadanych (a więc danych na temat danych) jesteśmy w stanie opisać wszelkie oryginalne zbiory.
Absolwenci kierunków humanistycznych uprawiający humanistykę cyfrową (czyli, w tym kontekście, “żonglujący” opisanymi wyżej danymi) są na rynku pracy bardzo użyteczni. Różnego rodzaju działania związane na przykład z rozwojem dużych modeli językowych, z rozwojem sztucznej inteligencji, cały czas potrzebują humanistycznego zaplecza.
Czy kompetencje cyfrowe są obecne w programach studiów polonistycznych? Gdzie ich szukać? Na co powinni zwrócić uwagę dzisiejsi studenci polonistyki, ale też absolwenci? Jakie podejmować aktywności, żeby zdobyć umiejętności pozwalające w taki sposób uprawiać humanistykę? I jaka była droga zawodowa naszego Rozmówcy, który swoją ścieżkę dydaktyczną nazywa “nieco schizofreniczną”, i który od badań stricte literaturoznawczych przeszedł do wykorzystania humanistyki cyfrowej w badaniach jezuickich i wyjazdu do Peru?
dr Cezary Rosiński - adiunkt, dokumentalista i specjalista ds. danych w Pracowni Bibliografii Bieżącej Instytutu Badań Literackich PAN, współautor “Polskiej Bibliografii Literackiej”. Interesuje się przestrzenią w literaturze współczesnej. Próbuje na polskim gruncie wykorzystać osiągnięcia Bibliographic Data Science. Jest zaangażowany w polskie i europejskie projekty badawcze w ramach Centrum Humanistyki Cyfrowej IBL PAN, m.in. PBL-Lab, DARIAH-PL, TRIPLE.
dr Piotr Bordzoł - polonista, członek redakcji "Biuletynu Polonistycznego".
Linki do treści na temat wydarzeń i projektów wymienionych w rozmowie:
- Konferencja Polonistyka i jej strategiczne znaczenie dla państwa polskiego (Senat RP, 27 listopada 2025)
- Nie ma niewinnych danych, czyli o budowaniu wielojęzycznej platformy GoTriple - Cezary Rosiński w rozmowie z Magdaleną Wnuk
- Summer School on Jesuit Studies – cyfrowe narzędzia bibliograficzne w służbie badań jezuickich
Seria podcastu "Spotkania Biuletynu", zatytułowana “Polonistyka zaangażowana”, realizowana jest w ramach projektu "Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata". Dofinansowano ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa II” (numer projektu: NdS-II/SP/0264/2024/01).
Strona internetowa projektu: https://biuletynpolonistyczny.pl/pl/projects/polonistyka-wobec-wyzwan-wspolczesnego-swiata,1851/details
Intro i outro
- Muzyka Piotr Lakwaj, czyta Aldona Brycka-Jaskierska
- Producent: Torba reportera i podcastera
Identyfikacja wizualna: Klaudia Węgrzyn
Media społecznościowe "Biuletynu Polonistycznego":
Information
See also
Otwarte dane i nowe technologie w służbie dziedzictwa kulturowego
"Współczesne instytucje kultury stoją przed wyzwaniem redefinicji swoich zadań w obliczu postępującej cyfryzacji i rosnącego znaczenia otwartych danych. [...] Coraz częściej mówi się o konieczności adaptacji do nowych technologii, które nie tylko wspierają procesy archiwizacji i udostępniania zasobów, ale także umożliwiają tworzenie interaktywnych doświadczeń dla zwiedzających oraz prowadzenie zaawansowanych badań we współpracy z instytucjami sektora GLAM (galeries, libraries, archives and museums; pol. galeries, biblioteki, archiwa i muzea)" - czytamy w artykule dr Gabrieli Manisty na stronie operas.pl.
TRIPLE User Research Survey - zaproszenie do wypełnienia ankiety na temat praktyk badawczych związanych z użyciem technologii cyfrowych
Zapraszamy do wzięcia udziału w ankiecie, która jest częścią badań użytkowników prowadzonych w ramach europejskiego projektu H2020 TRIPLE (https://www.gotriple.eu/). Ankieta skierowana jest w szczególności do europejskich badaczy i pracowników naukowych z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych (HS) na wszystkich etapach kariery zawodowej.
OPERAS-PL, czyli działania na rzecz otwartej komunikacji w humanistyce i naukach społecznych
Polecane narzędzia cyfrowe do organizacji pracy badawczej, widoczność dorobku naukowego w sieci, wyszukiwanie literatury i danych badawczych dostępnych w otwartym dostępie - to tylko niektóre tematy artykułów publikowanych na stronie internetowej inicjatywy OPERAS-PL.
Metadane jako klucz do szczęścia komunikacyjnego
Jeśli przyjmiemy, że nauka to nie tylko proces zdobywania wiedzy, ale także nieustannie powiększający się zasób, który składa się z wyników badań, możemy z pewną śmiałością stwierdzić, że aktywność naukowa ma sens tylko wtedy, gdy mamy dostęp do efektów badań. Tylko znając aktualne osiągnięcia, możemy produkować nową, wartościową wiedzę. Skoro zatem — w trosce o jakość osiągnięć — wyniki badań powinniśmy oprzeć na wcześniejszych odkryciach innych badaczy, to zjawiskiem kluczowym dla nauki staje się komunikacja.