Polish Studies Newsletter

New release

Added on: 16.03.2019
Literature studies

Folk Image of Woman. The Perspective of Otherness. Folklore and Literature

Beata Walęciuk-Dejneka, Folk Image of Woman. The Perspective of Otherness. Folklore and Literature, Kraków 2018.

Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach oraz Wydawnictwo Aureus w Krakowie.

Publikacja została sfinansowana ze środków MNiSW w ramach umowy 807/P-DUN/2016 na działalność upowszechniającą naukę.

 

Publikacja anglojęzyczna Folk Image of Woman. The Perspective of Otherness. Folklore and Literature (polskojęzyczna: Ludowy obraz kobiety – perspektywa inności. Folklor i literatura, Siedlce 2014) wpisuje się w nurt badań literaturoznawczych i folklorystycznych, szerzej kulturoznawczych i jest skierowana do badaczy różnych dyscyplin naukowych: historyków, kulturoznawców, literaturoznawców, etnologów, antropologów i wszystkich, których interesuje tradycyjna kultura polska/słowińska i literatura. Została ona podzielone na dwie części, podporządkowane następującym kategoriom:

1. chtoniczno - akwatycznej naturze kobiet

2. rites de passage: życie/śmierć, śmierć/życie; ten świat/tamten świat

3. kulturowemu założeniu - kobiety jako Innego.

Część I książki: Niestereotypowe, odmienne, wykluczone: ten świat/ziemia zawiera trzy rozdziały, w których omawiam przykłady nietypowych reprezentantek ludowych z tego świata, przypisanych żywiołowi ziemi, zgodnie ze stwierdzeniem Simone de Beauvoire: „ziemia jest kobietą, a w kobiecie kryją się te same nieznane potęgi co w ziemi”. W kulturowych – filozoficznych, estetycznych, religijnych, ludowych, itp.– przestrzeniach, ziemia jest materią, obszarem, substancją przypisywaną kobiecie i jej naturze, symbolizuje więc żywioł żeński i macierzyński. O związkach tych pisał wyczerpująco Mircea Eliade, podkreślając mistyczną i magiczną łączność (poród na poziomie ludzkim jako wariant płodności tellurycznej, poczęcie i rozwiązanie jako mikrokosmiczna wersja aktu). Każda kobieta/matka poprzez swoją płodność, możliwość wydawania potomstwa zbliża się do modelu kosmicznego – płodności Terra Mater.
W kontekście żeńskości i macierzyńskości ziemi i tego świata, opisuję więc w tej części kobiety mądrości: akuszerki, znachorki i prorokinie (rozdz.1), kobiety „bez głosu”: płaczki, prządki/tkaczki i tancerki (rozdz.2), które łączy i wyróżnia w środowisku nie tylko to, że są kobietami, ale również wiek (głównie starsze), nabyte doświadczenie, życiowa mądrość i nieprzeciętne umiejętności oraz autorytet, estyma i władza. Wzbudzają także powszechnie w mieszkańcach wsi lęk, zaniepokojenie, bojaźń i determinację. Wszystkie przedstawicielki drugiej płci są niestandardowymi przykładami wieśniaczek, w których zauważa się symboliczną więź z naturą, archetypalną strukturę wielkiej kobiecości i charakter boginiczny. W rozdz. 3 prezentuję „wiejską piękność”, będącą jednocześnie chłopską femme fatale: to Jagna Borynowa z powieści Reymonta. Niewinna czy grzeszna, ale silna, zdrowa i urodziwa, przesycona erotyzmem i zmysłowością, wpisana została przez Reymonta w rytm ziemi i przyrody. Owładnięta potrzebą intymnych kontaktów z mężczyznami, zatraca stopniowo swoją wartość, kalając nawet to, co święte (romans z pasierbem Antkiem i Jasiem-klerykiem), by stać się w końcu zupełnie zobojętniałą na wszystko i osamotnioną, z czasem „nieczystą moralnie i duchowo”, a przede wszystkim wykluczoną z rodzimej społeczności.

Część II studium: Tajemnicze, niebezpieczne, inne: tamten świat/woda składa się również z trzech rozdziałów. Zajmuję się w nich pozaziemskimi portretami femin, wywodzących się z folkloru, a przypisanych żywiołowi wody, o której Carl Gustaw Jung pisał: „woda jest symbolem kobiety (…)”, materią żeńskiej istoty, a inny badacz dodawał: „to właśnie w niej, według najdawniejszych przekonań, znajdują swe siedliska różne (…) moce niebezpieczne i wrogie człowiekowi”. Wielu naukowców zgadza się ze stwierdzeniem, że woda jest znakiem życia i śmierci, żywiołem niszczącym i budującym, dającym życie i niosącym śmierć (np. „woda życia”, chrzest oraz powodzie, potopy). Jako symboliczna przestrzeń, nacechowana sakralnością i tajemniczością, uważana była w wielu kulturach za bóstwo, uchodziła za czynnik płodności i regeneracji, stanowiła niezbędną ciecz do pobudzania, uzdrawiania i odradzania. Odpychała i fascynowała, pomagała i gubiła, stwarzała i burzyła. Swoją ambiwalencją i sensotwórczą jakością ukształtowała w myśleniu tradycyjnym ważną właściwość zaświatów: amorficzność, chaos, przemianę i graniczność, będąc jednocześnie opozycyjną względem uporządkowanego tego świata i ziemi.

Dlatego, patrząc z punktu widzenia akwatyczności i zaświatowości, omawiam w rozdziałach wybrane figury kobiecych demonów. Są to rusałki (rozdz.1) jako żeńskie widziadła kuszenia, uwodzenia i uśmiercenia, syreny (rozdz.2) – niebezpieczne i „krwawe heroiny” oraz dziwożony (rozdz.3), niepiękne zjawy, prześladujące i karzące występnych i nieuczciwych. Wszystkie one uosabiają grozę, wywołują przerażenie i strach, a jednocześnie oczarowują, zachwycają i urzekają. Jako personifikacje ludowych demonów kobiecych, fatalnych niewiast i szalonych megier odsłaniają mechanizmy behawioralne „lubieżnych”, występnych, namiętnych i pożądliwych dziewiczych piękności. Wszystkie je łączy niezwykłość, tajemniczość, zagadkowość, a określa niszczycielska moc. Wpisując się w folklorystyczny i literacki (szerzej: kulturowy) świat czarów i dziwów, wyobraźni i imaginacji, iluzji i złudzenia, potwierdzają założenie, wynikające z istoty ludowej wiary, że świat nie do końca jest pewny, bezpieczny i swój, że w każdej chwili mogą wkroczyć do niego nadzmysłowe istoty, ingerujące w życie śmiertelników, epatujące transgresyjnymi właściwościami.

Information

Added on:
16 March 2019; 18:28 (Marcin Pliszka)
Edited on:
18 March 2019; 23:49 (Sylwia Pikula)

See also

14.03.2023
Literature studies

Wizerunek wiedźmy w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku

Author/Editor:

Autorka monografii, Sabina Kowalczyk, pracuje w Katedrze Literatury Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na przejawach słowiańskich i chrześcijańskich wierzeń opisanych w dawnym piśmiennictwie, a także na staropolskich zielarstwie i przekazach dotyczących sytuacji ekstremalnych oraz dwudziestowiecznej autobiograficznej twórczości kobiet żyjących na terenie Warmii i Mazur.

22.11.2021
Literature studies

Między "Sterem" lwowskim i warszawskim. Działalność społeczna i publicystyczna Pauliny Kuczalskiej

Author/Editor: Agata Dorota Zawiszewska

Zbiór szkiców zebranych w niniejszym tomie stanowi środkową część „trylogii” prezentują­cej aktywność „hetmanki” polskich sufrażystek Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit oraz skupionych wokół niej społeczniczek warszawskich, które na przełomie xix i xx wieku wykorzystywały eman­cypacyjne hasło równych praw „bez różnicy płci” dla kamuflowania innych rodzajów działalności, na przykład oświatowej, zawodowej, samopomo­cowej, spółdzielczej, narodowej

23.05.2019
Media studies

"Ster" pod redakcją Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit Lwów 1895–1897, oprac. Agata Zawiszewska

Author/Editor:

Monografia czasopisma "Ster"

30.11.2022
Literature studies

Architektki PRL-u. Komunistki, literatura i emancypancja kobiet w powojennej Polsce

Author/Editor: Agnieszka Mrozik

Książka poświęcona jest polskim lewicowym intelektualistkom, polityczkom i działaczkom, które po drugiej wojnie światowej współtworzyły projekt socjalistycznej modernizacji kraju i emancypacji kobiet. Jednocześnie dotyczy ona nieobecności komunistek – lub ich specyficznej obecności – w historii kobiet i ruchu kobiecego w Polsce. 

We use cookie files to make the use of our website more convenient for our users. If you do not wish cookie files to be saved on your hard drive, please change the settings of your browser. Read about our cookie policy.