Nowa humanistyka: zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii

 

Wychodzimy z założenia, że od kilkunastu (a nawet kilkudziesięciu) lat w humanistyce (polskiej, europejskiej, światowej) dokonuje się zmiana. Na mapie naukowej zobrazować ją można nie tyle jako wyodrębnienie się nowego paradygmatu czy instaurowanie się nowych dyscyplin, ile jako pojawienie się mnogiej sieci nowych praktyk badawczych. Sieć ta w wielu miejscach przecina dotychczasowe wyraziste szlaki (strukturalizm, poststrukturalizm, psychoanaliza, hermeneutyka…), lecz z nimi się nie pokrywa ani nie tworzy jednolitej metodologicznie alternatywy. Mimo to w wielości propozycji dostrzec można stopniowe odchodzenie od uprawiania humanistyki klasycznie nowoczesnej (autonomicznej oraz separatystycznej w definiowaniu przedmiotów, jak też metod poszczególnych dyscyplin) i zainicjowanie czegoś, co proponujemy rozważyć pod nazwą nowej humanistyki.

Nie można wykluczyć, że łącznie z równie długo trwającą dyskusją o kryzysie humanistyki w rynkowym modelu techno-uniwersytetu, ta postępująca zmiana – czy może rozłam? – tworzy sytuację o doniosłości (i konsekwencji) porównywalnej z debatą poświęconą „naukom o duchu” w dobie antypozytywistycznego przełomu; debatą, która doprowadziła do powstania właśnie nowoczesnej humanistyki.

 

Za najwyrazistsze cechy wspólne nowej humanistyki uznać można: budowanie mostów współpracy (w miejsce barier): z techniką (humanistyka cyfrowa), z nauką (science – humanistyka kognitywna), ze społeczeństwem (humanistyka zaangażowana). W sferze ‘samoorganizacji’ zaś: powstawanie nurtów badawczych o niejasnej bądź wielorakiej przynależności dyscyplinowej (studia genderowe, studia o pamięci, studia nad kulturą wizualną, performatyka, studia postkolonialne, studia afektywne, posthumanistyka…); stosowanie niedomkniętych praktyk badawczych, skupionych wokół ważnych problemów społeczno-kulturowych o charakterze transdycyplinowym, czerpiących inspirację z wielu metod, lecz otwartych na modyfikacje w trakcie badań; wprowadzanie pojęć pryzmatycznych (płeć kulturowa, pamięć kulturowa, widzialność, afektywność…), które ustawiają widzenie/ profilują badanie, zapraszając nie tyle do opisu konkretnych zjawisk, ile do przyjęcia określonej perspektywy przy badaniu ludzkich aktywności kulturowych; nowe umiejscowienie badacza, który sytuuje się nie na zewnątrz (problemu, zagadnienia), lecz „w środowisku”, raczej skupiając się na praktyce niż na efektach i zakładając przy tym wzajemne oddziaływanie układu „badaczśrodowisko”. Wreszcie: nacisk raczej na kreatywność niż na „odnawianie znaczeń” kanonu; prowadzenie badań, które legitymizują swoją wartość innowacyjnością, zwłaszcza w tym szczególnym sensie, który łączy odkrywczość merytoryczną z przydatnością społeczną (oznaczającą nierzadko ingerencję w mentalne przedsądy, stłumienia czy fantazmaty pamięci kulturowej, obyczaje i strategie działania).

 

Ostatni ze wskazanych aspektów, czyli kreatywność, wiąże się z jeszcze jednym zjawiskiem, które chcielibyśmy poddać namysłowi. Dostrzegamy mianowicie istotne współbieżności między dzisiejszymi praktykami badawczymi i twórczymi. Jako badacze od dawna jesteśmy świadomi narracyjnego (lub obrazowego, figuratywnego etc.) charakteru tekstów; od „krótszego  niedawna” akceptujemy niegotowość własnych metod (dookreślanych i dopracowywanych w spotkaniu z równie niegotowym „przedmiotem”); od całkiem niedawna dochodzi do tego przekonanie, że stawką badania/ pisania jest rozpoznawanie i odzyskiwanie sprawczości, czyli czynnego uczestnictwa w korygowaniu społecznych dyskursów. Podobnie czynnościową postawę odnotować można po stronie twórców: pisarze/ twórcy sztuk wizualnych/ performerzy/ twórcy teatralni - świadomi, że wszelka wypowiedź artystyczna ma swoje implikacje etyczne i światopoglądowe - postrzegają proces tworzenia dzieła jako niesystemową operację praktyczno-poznawczą. Operacja taka (wprowadzająca nową perspektywę, nowy podmiot, inny słownik, nowe połączenie bądź rozdzielenie zjawisk społecznych…) podwójnie ingeruje w rzeczywistość społeczną: raz - odsłaniając jej niegotowy charakter; dwa – inspirując zmiany w jej postrzeganiu i współtworzeniu. Czy twórcy i badacze mogą w związku z tym dowiedzieć się czegoś od siebie o sobie? 

 

Tytuł konferencji, zgodnie z intencją organizatorów, stanowi zaproszenie do debaty nad intelektualną, społeczną i instytucjonalną samodzielnością nowej humanistyki. Pytanie nadrzędne proponowanej refleksji brzmi: „Nowa humanistyka – schizma czy rekonfiguracja pola i statusu wiedzy humanistycznej?”. W ujęciu bardziej szczegółowym proponujemy następujące kręgi zagadnień:

 

Konferencja odbędzie się w dniach 27-29 czerwca 2016 roku w Krakowie. Zainteresowanych czynnym udziałem prosimy o nadsyłanie uzupełnionych formularzy zgłoszeniowych [z tytułem i streszczeniem wystąpienia o obj. 1000 –1500 znaków] do 30 listopada 2015 roku na adres: nowa.humanistyka.konferencja@gmail.com.

 

Uczestników konferencji prosić będziemy o uiszczenie opłaty konferencyjnej w wysokości 200 złotych.

 

Organizatorzy: 

prof. dr hab. Przemysław Czapliński, UAM, Poznań; adres: czaple@amu.edu.pl

prof. dr hab. Ryszard Nycz, UJ, Kraków; adres: ryszard.nycz@uj.edu.pl

 

Zespół: 

mgr Dominik Antonik, UJ, Kraków; adres: dominik.antonik@uj.edu.pl

mgr Joanna Bednarek, UAM, Poznań; adres: askabednarek@wp.pl

mgr Agnieszka Dauksza, UJ, Kraków; adres: agnieszka.dauksza@gmail.com

mgr Jakub Misun, UAM, Poznań; adres: jakubmisun@gmail.com