Research project
Stulecie przekładu. Tłumacze i ich twórczość w literaturze polskiej po 1918 roku
Celem projektu jest napisanie historii przekładu literackiego w Polsce po 1918 roku, czyli po odzyskaniu niepodległości. Ostatni wiek naprawdę nazwać można stuleciem przekładu: skala i zakres literatury tłumaczonej są w tym czasie ogromne, a kulturowa rola przekładu w rozwoju polskiej nowoczesności, w literaturze, ale i w szerszym kontekście kultury – potężna. Z pewnością zasługuje ona na opisanie i analizę, tymczasem, co dziwne, nikt dotąd nie podjął się tego zadania. Celem naszych badań jest wypełnienie tej luki w panoramie polskiej kultury nowoczesnej.
Tłumacze to nierozpoznani autorzy literatury polskiej, a znaczenie ich pracy przekracza zadanie przybliżania czytelnikom obcego pisarstwa; tłumacze odgrywają istotną rolę w kształtowaniu dynamiki produkcji literackiej w Polce, wpływają na style i sposoby pisania, wprowadzają literackie mody, a czasami wręcz całkowicie przekształcają scenę literacką. Przyczyniają się również do włączenia literatury polskiej w literaturę światową.
Punktem wyjścia dla naszych badań będą biografie tłumaczy literatury pracujących w Polsce przez ostatnich sto lat. Ich rekonstrukcja, nierzadko bardzo trudna z powodu braku dokumentów, oparta będzie na poszukiwaniach archiwalnych i bibliotecznych. Badania w archiwach z pewnością pozwolą odkryć wiele fascynujących, nieznanych materiałów. Badając dzieło tłumaczy, a więc przekłady dzieł obcych, ale też ich własne utwory (zwłaszcza w przypadku tłumaczy-pisarzy), eseje, komentarze, krytykę literacką, papiery prywatne, listy oraz inne materiały archiwalne, chcemy zrekonstruować nieopisaną warstwę kultury literackiej XX i początku XXI wieku, szczególną uwagę kierując na jej różnorodne związki z oryginalną twórczością w języku polskim. Zamierzamy także przeanalizować sieć połączeń i kontaktów w kulturowych i literackich środowiskach, w których pracowali tłumacze, konstelacje instytucji z którymi współpracowali, jak również ich poza-przekładową działalność zawodową.
Książka, która powstanie w rezultacie badań, wypełni lukę w opisie historii kultury polskiej ostatniego wieku, zintegruje literaturę tłumaczoną z głównym nurtem pisarstwa polskiego i wprowadzi na scenę literacką nowych aktorów. W ten sposób nasze badania przyniosą zmianę w postrzeganiu historii polskiej literatury i kultury ostatniego stulecia. Książka będzie ustrukturyzowana chronologicznie, a jej punktami węzłowymi staną się sylwetki tłumaczy. Interpretacja ich twórczości, wraz z różnymi aspektami profesjonalnej działalności tłumaczy, ich społecznym i instytucjonalnym usytuowaniem, ideologicznymi i politycznymi przynależnościami, pozwoli stworzyć dynamiczną, wielowymiarowa mapę przekładu literackiego i literatury tłumaczonej w Polsce po roku 1918.
Historia przekładu to w ostatnich latach prężnie rozwijająca się gałąź międzynarodowego przekładoznawstwa. Niektóre z podjętych w jej ramach projektów przyniosły spektakularne rezultaty, jak na przykład pięciotomowa edycja The Oxford History of Literary Translation in English opracowana zbiorowo pod redakcją Petera France’a i Stuarta Gillespie (2005-2013). Książki poświęcone historii przekładu ukazały się m.in. w Niemczech, Francji czy Hiszpanii. Stanowią one bogate źródła wiedzy i tworzą platformę dla dyskusji o wzajemnych powiązaniach między literaturami, jak również o procesach rozwojowych wewnątrz każdej z nich. Najwyższy czas, by literatura Polska została opisana w tym kontekście i mogła zostać włączona w międzynarodową dyskusję na temat roli, jaką przekład literatury pełni w tworzeniu naszej cywilizacji.
(źródło informacji: 500867-pl.pdf (ncn.gov.pl)
2020/39/B/HS2/01715
Information
See also
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku to projekt badawczy realizowany w Instytucie Badań Literackich PAN przez zespół Pracowni Dokumentacji Literatury Współczesnej, a finansowany ze środków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach „Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki”. Jest internetową wersją tomu pierwszego słownika biobibliograficznego o tym samym tytule, opublikowanego przez Wydawnictwo IBL PAN w 2011 roku. Celem projektu jest dostarczenie podstawowej wiedzy faktograficznej o nowym pokoleniu twórców – poetów, prozaików, dramatopisarzy, krytyków literackich, tłumaczy oraz literaturoznawców.
Estetyka ucieleśniona w przekładzie opisów krajobrazu – wyjazd konsultacyjny
Dr Beata Piecychna z Uniwersytetu w Białymstoku (Wydział Filologiczny) badać będzie, w jaki sposób człowiek rozumie i przetwarza język na przykładzie tłumaczenia literackich opisów krajobrazów. Interesuje ją proces ucieleśnienia doświadczenia estetycznego, czyli to, jakie reakcje wywołuje ono w układzie sensomotorycznym i postrzeżeniowym odbiorcy przekładu. Najważniejszą częścią projektu jest wyjazd naukowy do prestiżowego Max Planck Institute for Empirical Aesthetics we Frankfurcie nad Menem i konsultaje z Prof. Winfriedem Menninghausem (The Department of Language and Literature) oraz Prof. Davidem Poeppelem (The Neuroscience Department), którzy prowadzą pionierskie studia z pogranicza kognitywistyki, neurolingwistyki, percepcji multisensorycznej i estetyki.
Repozytorium polskich przekładów dramatów Williama Shakespeare'a w XIX wieku: zasoby, strategie tłumaczenia i recepcja
Celem przedsięwzięcia było stworzenie kolekcji, która z jednej strony oferowałaby elektroniczny dostęp do dziewiętnastowiecznych przekładów Shakespeare’a, z drugiej zaś służyła opracowaniami rekonstruującymi okoliczności powstania i recepcję zgromadzonych tekstów.
Polskie serie przekładowe wierszy Walta Whitmana. Monografia wraz z antologią przekładów
Projekt pozwolił na wypracowanie nowej metody badania przekładów i ich funkcjonowania w literaturze narodowej oraz doprecyzowanie używanego dotychczas w polskiej translatologii pojęcia "seria przekładowa". Zostało ono uzupełnione o dwa nowe terminy: "seria tekstualizacji" oraz "seria recepcyjna", a zasadność takich rozróżnień terminologicznych i ich znaczenie dla nauki o przekładzie zostało uzasadnione w cyklu publikacji polsko i angielskojęzyczych. Przygotowana do druku monografia: Polskie serie recepcyjne wierszy Walta Whitmana. Monografia wraz z antologią przekładów prezentuje wszystkie wyniki badań wraz z tekstami przekładów wierszy Whitmana (w wielu wypadkach niepublikowanymi od czasu pierwodruku, w jednym przypadku wydobytym z manuskryptu, w kilku z programów radiowych) oraz z tekstami intertekstulanie/ intersemiotycznie związanymi z oryginałem i jego przekładami. Monografia przynosi zarówno bogatą refleksję teoretyczną i metodologiczną na temat kulturowego funkcjonowania przekładu, jak i dokładną analizę dwunastu serii recepcyjnych, które wytworzyły w kulturze polskiej poszczególne wiersze Whitmana. Tak opracowana publikacja przyczynić się może do dyskusji metodologicznej nad kierunkami rozwoju filologii narodowej i obcej, a zwłaszcza komparatystyki.