Artykuł / wywiad
Spojrzenie z ukosa ... Kultura i literatura rosyjska oczami Polaków (na materiale czasopism polskich okresu międzywojennego)
Zamieszczona na serwerze Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk baza Spojrzenie z ukosa... Kultura i literatura rosyjska w polskich czasopismach 1918-1939 (http://rossica.ibl.waw.pl): zawiera bibliografię problemową, publikowanych na łamach czasopism polskich okresu Dwudziestolecia międzywojennego, tekstów poświęconych szeroko rozumianej problematyce rosyjskiej: wzajemnym stosunkom kulturalnym oraz spojrzeniu na Rosję i jej kulturę ze strony polskiej.
Baza dostarcza danych o zawartości wielu zapomnianych dziś i słabo dostępnych czasopism, ale przede wszystkim próbuje odtworzyć dominujące w okresie międzywojennym paradygmaty narracji o stosunkach polsko-rosyjskich. Pozwala przy tym zrewidować obecny stan wiedzy zarówno o przyczynach polsko-rosyjskich konfliktów, uwarunkowaniach postaw rusofobii, czy też, wypieranego ze świadomości, polskiego rusofilstwa, jak i o procesach kształtowania się polskiej tożsamości narodowej tego okresu. Umożliwia znalezienie odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu problematyka rosyjska była obecna w ówczesnej kulturze polskiej: zarówno wysokiej, jak i popularnej oraz w jaki sposób w ówczesnej świadomości funkcjonował obraz Rosji, Rosjanina oraz kultury rosyjskiej.
Wśród badanych pism znalazły się zarówno czasopisma, jak i dzienniki oraz tygodniki polskie okresu międzywojennego, zawierające informacje o kulturze, literaturze, sztuce rosyjskiej i polsko-rosyjskich kontaktach kulturowych. Pełną autopsją objętych zostało ponad pięćdziesiąt ogólnopolskich i regionalnych, literackich, społeczno-literackich, polityczno-społecznych periodyków – tygodników, dwutygodników, miesięczników, kwartalników. Wśród opracowanych czasopism znalazły się, największe pisma ogólnopolskie, takie jak „Wiadomości Literackie”, „Skamander” czy „Tygodnik Ilustrowany”, ale i znacznie mniejsze, zawierające jednak wiele ciekawego materiału. Będą to m.in. tygodniki „Czarno na białem”, „Marchołt”, „Czerwona Róża”, krzemieniecki miesięcznik „Droda pracy”, katowicki miesięcznik „Fantana”, „Kuźnica”, warszawski dwutygodnik „Głos Literacki”, lwowskie „Nurt”, „Nowe Czasy”; „Problemy Europy Wschodniej” Włodzimierza Bączkowskiego; „Zet” Jerzego Brauna; „Wschód-Orient” Jerzego Giedroycia; poznański radykalno-narodowy „Głos” Jana Wyganowskiego, „Myśl Narodowa” Józefa Wierzejskiego, „Państwo Pracy” – organ Legionu Młodych, „Kultura Słowiańska” – warszawski dwutygodnik poświęcony problematyce narodów słowiańskich czy „Natio” – pismo poświęcone sprawom narodowościowym w Polsce. Spośród dzienników pełną autopsją objęto kilkanaście tytułów, jest to m. in. „Ilustrowany Kurier Codzienny”, łódzkie „Echo Wieczorne”, „Gazeta Lwowska”, „Goniec Krakowski”, „Rzeczpospolita”, „Robotnik”, „Czas”.
O tym, jak ważny był temat rosyjski w międzywojennej prasie polskiej – świadczą choćby same nazwiska twórców, podejmujących tę problematykę. O kulturze rosyjskiej pisywali wówczas tacy znakomici autorzy, jak Józef Czechowicz, Teodor Parnicki i Jarosław Iwaszkiewicz, Teodor Bujnicki, Witold Wandurski, Józef Łobodowski; twórcy przedwojennej humanistyki polskiej, by wymienić tylko znakomitego slawistę, Aleksandra Brücknera, rektora Uniwersytetu Wileńskiego, filozofa Mariana Zdziechowskiego, Franciszka Siedleckiego, Bogumiła Jasinowskiego czy takich ambasadorów kultury rosyjskiej, jak Karol Wiktor Zawodziński, Wacław Lednicki, Sergiusz Kułakowski, Kazimierz Andrzej Jaworski, Rafał Blüth, Paweł Ettinger. O sprawach rosyjskich pisali działacze różnych ugrupowań politycznych, twórcy o światopoglądach krańcowo odmiennych, m.in: Antoni Ferdynand Ossendowski, Ferdynand Goetel, Stefan Żeromski, Antoni Słonimski, Władysław Broniewski, Mieczysław Bohdan Lepecki, Melchior Wańkowicz, Stanisław Mackiewicz-Cat, Jerzy Stempowski, Jan Kucharzewski, Anatol Stern, Jan Parandowski, Andrzej Niemojewski, Wincenty Lutosławski, Stanisław Grabski.
Baza danych zawiera ponad 13 tysięcy zapisów. Składają się na nie informacje o artykułach krytycznych, polemicznych, przeglądowych, również tych mniejszej rangi; informacje o recenzjach, notatkach prasowych i wydawniczych, o wzmiankach dotyczących literatury, nauki, kultury i sztuki rosyjskiej; informacje o przedsięwzięciach i inicjatywach kulturalnych, podejmowanych przez społeczność polską (i rosyjską), o ich przebiegu, popularności i reakcjach odbiorców; a także noty o rosyjskich tekstach literackich (oryginałach i przekładach). Uwzględnione zostały również ważniejsze artykuły mówiące o sprawach społecznych, historii i polsko-rosyjskich stosunkach politycznych. Indeksowane są także materiały ikonograficzne, jeśli publikacjom towarzyszył materiał ilustracyjny (dotyczy to zwłaszcza pism satyrycznych, ale i wzbogaconych fotografiami reportaży czy recenzji ze spektakli teatralnych, filmów, wystaw podejmujących tematykę rosyjską).
Dopełnieniem bazy są zamieszczone w Lectorium materiały pełnotekstowe.
Baza została utworzona w ramach finansowanego w latach 2013-2019 przez Narodowe Centrum Nauki projektu "Spojrzenie z ukosa...". Kultura i literatura rosyjska oczami Polaków (na materiale czasopism polskich okresu międzywojennego). Opracowanie bibliograficznej internetowej bazy danych wraz z kolekcją wybranych publikacji pełnotekstowych (Nr 2012/07/E/HS2/03861).
Informacje
Zobacz także
Wokół sztuki w miejscach śmierci. Rozmowa z Profesor Haliną Taborską
„Książka Haliny Taborskiej (...) jest swoistym wykładem estetyki wyrosłej na aktach antyhuministycznego występku. Realnie rzecz ujmując – wstępem do takiej „estetyki”, w którym otrzymujemy bardzo starannie opracowany dokument rozmaitych obiektów, form materiałowo-przestrzennych, „instalacji”, murali, organizacji muzealnych i działań dokumentacyjnych. A zatem różnych istniejących w przestrzeni publicznej form pośredniczących w naszym „widzeniu” niewobrażalnej zbrodni lub form „oślepiania”, chroniącego przed desktrukcyjnym działaniem jej ponownego zobaczenia. Książka, kolekcjonując niejako owe praktyki, ukazuje ich charakter i wielość. Zgromadzony w niej materiał badawczy i akademicki warsztat czynią z niej literaturową pozycję niezbędną nie tylko w badaniach wojennych zbrodni w Europie, ale – zwłaszcza w dziedzinie kulturoznawstwa, antropologii kulturowej i historii sztuki – badaniach symbolicznej reprezentacji masowych zbrodni.” (dr hab. Jan Stanisław Wojciechowski, prof. Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie - z recenzji zamieszczonej na okładce)
GRANASLAVIC 2019, "Jornadas Andaluzas de Eslavística”
Konferencję slawistyczną, która odbyła się w dniach 9–11 lipca 2019 na Wydziale Tłumaczenia Uniwersytetu w Grenadzie w Hiszpanii, można bez wahania określić mianem jednego z najgorętszych wydarzeń naukowych tego lata. Atrakcję stanowiło nie tylko miejsce – nie bez kozery stare przysłowie hiszpańskie głosi, że kto nie widział Grenady, ten nie widział niczego, ale również tematyka – należy bowiem zwrócić uwagę, że ostatnia konferencja organizowana przez sekcję filologii słowiańskich tamtejszego uniwersytetu odbyła się w 2014 r. – i kto wie, czy nie dane nam będzie czekać na kolejną edycję następnych pięć lat?
Wywiad z prof. Anną Frajlich, emerytowaną wykładowczynią Polish Studies na Uniwersytecie Columbia
Profesor Anna Frajlich, uznana poetka z kilkudziesięcioletnim dorobkiem, która w wyniku kampanii antysemickiej opuściła Polskę w 1969 r., od lat mieszka w Nowym Jorku. Obroniła tu – na wydziale slawistycznym New York University – pracę doktorską poświęconą dziedzictwu starożytnego Rzymu w srebrnym wieku poezji rosyjskiej i przez 34 lata, od 1982 do 2016 roku, była wykładowczynią na Wydziale Slawistyki na Uniwersytecie Columbia. Obecnie, od ośmiu lat na emeryturze, nadal aktywnie uczestniczy w amerykańskim i polskim życiu literackim, biorąc udział w spotkaniach, konferencjach – a także rozmowach. Jedną z nich przeprowadził Przemysław Górecki w nowojorskim mieszkaniu badaczki i jej męża.
Seria „Biblioteka Narodowa” ma już 100 lat
W tym roku mija sto lat od powstania „Biblioteki Narodowej” – najstarszej i najbardziej znanej serii literackiej w Polsce. Dotychczas ukazało się w niej 605 tomów najcenniejszych utworów literatury polskiej i światowej we wzorowych, fachowych i przystępnych opracowaniach, które wyszły spod piór najlepszych polskich literaturoznawców.