Nowość wydawnicza
Studia nad językiem Józefa Weyssenhoffa, cz. 1. Język młodzieńczej korespondencji do Konstantego Marii Górskiego
Spuścizna epistolarna Józefa Weyssenhoffa nie należy do wyjątkowo obfitych, ale spośród zachowanych tego typu tekstów największy zbiór stanowi młodzieńcza korespondencja prowadzona z Konstantym Marią Górskim, obejmująca 55 listów z lat 1874-1885. Młodzieńcze teksty przyszłego autora Sobola i panny stanowią cenne źródło informacji na temat dopiero kształtującego się w oparciu o zasady poprawnościowe drugiej połowy XIX w. osobniczego języka autora. Analiza tego wczesnego materiału epistolarnego pozwala scharakteryzować rozwijający się język przyszłego pisarza, ocenić stopień opanowania reguł normatywnych polszczyzny ogólnej oraz zweryfikować, czy jest on wolny od naleciałości kresowych.
Przedmiotem opisu w niniejszej publikacji są przede wszystkim charakterystyczne cechy języka młodzieńczych listów przyszłego autora poczytnych powieści o Litwie Kowieńskiej na tle języka II połowy XIX wieku. Omówione zostały najbardziej interesujące zjawiska, budzące zaciekawienie z punktu widzenia współczesnego użytkownika polszczyzny, ale mieszczące się w normie ówczesnego języka ogólnego. Ponieważ jakąś część swojej młodości spędził Weyssenhoff na Kowieńszczyźnie, gdzie kultura polska i polski język posiadały pewne zabarwienie regionalne, analizowane listy umożliwiają zaobserwowanie, czy ich autor przejawiał już w wieku chłopięcym pewną językową intuicję i w jaki sposób się ona ewentualnie ujawniała. W stosunku do niektórych zjawisk pojawić się może problem z klasyfikacją (oceniane są jako kresowe we współczesnej polszczyźnie używanej na dawnych ziemiach północnokresowych, ale na przełomie XIX i XX w. obecne były jeszcze w języku ogólnym). Stąd osobno omówiono właściwości mieszczące się w zwyczaju językowym XIX-wiecznej polszczyzny ogólnej, wykazujące już jednak wówczas tendencje do zaniku, posiadające natomiast szerszą dokumentację na Kresach północo-wschodnich.
Spis treści
Wprowadzenie
Uwagi wstępne
O potrzebie badań nad językiem Józefa Weyssenhoffa
Zawartość pracy
Dobór materiału i metody badawczej
Nota biograficzna – związek Józefa Weyssenhoffa z Litwą Kowieńską
Co wiemy o odbiorcy listów Weyssenhoffa – Konstantym Marii Górskim?
I. Charakterystyczne właściwości języka młodzienczych listów Józefa Weyssenhoffa zgodne z norną językową polszczyzny XIX w.
Zjawiska z zakresu ortografii
Pochylone é
Wahania pomiędzy u, ó i o
Inne zjawiska samogłoskowe
Mianownik i biernik l.mn. rzeczowników nieżywotnych zapożyczonych z końcówką -a
Narzędnik l.mn. rzeczowników z końcówką -y(-i)
Pozostałe interesujące zjawiska z zakresu fleksji rzeczowników
Zakończenia N. i Msc. l.p. oraz N. l.mn. przymiotników i zaimków
Czas zaprzeszły
Charakterystyczne czasowniki odrzeczownikowe
II. Właściwości językowe spotykane w XIX-wiecznym języku ogólnym, mające jednocześnie bogatą dokumentację w polszczyźnie północnokresowej
Odmienny rozkład pochylonego ó i jasnego o
Chwiejność w szeregach š, ś i s
Grupy -ij-, -yj- w wyrazach zapożyczonych
Mianownik l.mn. rzeczowników męskoosobowych
Krótkie formy zaimka 1. osoby w B. l.p. (przy czasowniku)
Inne przyrostki czasowników wielokrotnych
Inne przedrostki czasownikowe
Przysłówkowe i przymiotnikowe formacje z przyrostkiem -owato, -owaty
Orzecznik rzeczowny w mianowniku
Orzecznik przymiotny w narzędniku
Związki z dopełnieniem
Rywalizacja dopełniacza i biernika
Narzędnik miary czasu
Czasownik zwrotny w funkcji strony biernej
III. Północnokresowe elementy języka
Zaimek osobowy przy osobowej formie czasownika
Zaimek męskoosobowy ich zamiast żeńskorzeczowego je w B. l.mn.
Charakterystyczne konstrukcje dla + D.
Poczasownikowy szyk się
Spójnik żeby ‘gdyby’
Partykuła wzmacniająca ot
Podsumowanie
Streszczenie
Bibliografia
Wykaz skrótów
Indeks
Informacje
Zobacz także
Język polski – między tradycją a współczesnością: księga jubileuszowa z okazji stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego
Autor/Redaktor: Ewa Katarzyna Horyń, Ewa Barbara Młynarczyk, Piotr Żmigrodzki
Tom zawiera kilkadziesiąt tekstów autorstwa językoznawców z różnych stron Polski, o tematyce bardzo zróżnicowanej, skupiającej się wokół problemów badawczych polszczyzny współczesnej i dawnej. Powstały one z myślą o uświetnieniu jubileuszu stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego.
Frazeologiczne innowacje uzupełniające współczesnej polszczyzny. Studia
Autor/Redaktor: Jolanta Ignatowicz-Skowrońska
Opisane w książce zjawiska przekonują, że zasób frazeologiczny polszczyzny podlega dziś licznym przeobrażeniom.
Bogactwo współczesnej polszczyzny
Autor/Redaktor: Sylwia Przęczek-Kisielak, Piotr Żmigrodzki
Celem tej publikacji jest ukazanie „bogactwa współczesnej polszczyzny”, a więc tych jej aspektów, które zasługują na pochwałę, a przynajmniej na refleksyjną zadumę. Od blisko ćwierćwiecza rozwija się polszczyzna w niepodległej Polsce w sposób nieskrepowany, uwolniona od propagandowych ograniczeń, rozwija się wraz ze społeczeństwem, które, po wejściu do rodziny wolnych narodów Europy, odkrywa zalety wolności i możliwości, jakie ta wolność niesie. Odkrywa nowe dziedziny aktywności ludzkiej, nowe technologie, nowe sposoby komunikowania. Wszystko to nie może pozostać bez wpływu na nasz język ojczysty, który tym potrzebom poznawczym i komunikacyjnym musi sprostać. Dzięki rozwojowi mediów masowych ujawniają się szerszemu ogółowi nowe wspólnoty komunikacyjne, nowe sposoby komunikowania, poszerzenie horyzontów poznawczych sprzyja zwiększeniu zasobu słownictwa powszechnie używanego, kształtują się nowe odmiany językowe, dotychczas w niewielkim stopniu zbadane. Prace pomieszczone w tym tomie starają się właśnie wypełnić tę lukę w studiach nad najnowsza polszczyzna; uchwycić jej stan obecny, aktualne tendencje.
Przełomowe dwudziestolecie. Lata 1918–1939 w dziejach języka polskiego
Autor/Redaktor: Ewa Woźniak
Książka stanowi głos w dyskusji nad periodyzacją dziejów polszczyzny, zwłaszcza nad umiejscowieniem w niej lat 1918-1939.