Dookreślanie sarmatyzmu. Ponowienie dyskusji sprzed ćwierćwiecza (UWAGA: zmiana terminu!)

W związku z tym, że na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, jak i na wszystkich pozostałych uniwersytetach w Polsce, zrezygnowano z zajęć stacjonarnych, również i to wydarzenie zostało przeniesione do przestrzeni wirtualnej. Poniżej zamieszczamy program konferencji. Osoby zainteresowane uczestnictwem w proszone są o założenie konta na Microsoft Teams i dołączenie do wydarzenia dostępnego pod tym linkiem.

PLAN KONFERENCJI

• 14 kwietnia 2021

9.00 – 9.15 Powitanie
Krzysztof Obremski Wprowadzenie

9.15 – 10.15
Antoni Czyż Polski barok niesarmacki – ponowna diagnoza po latach. W trosce o wielogłosowość epoki
Martin Faber Konfederacja barska – powstanie sarmackie, nie narodowe
Jakub Z. Lichański Sarmatyzm czyli o samoświadomości kultury polskiej [wypowiedź rewizjonistyczna]

10.15 – 10.45 Dyskusja

11.00 – 12.00
Kazimierz Maliszewski Medialne wymiary sarmatyzmu. Formy i środki transferu informacji i komunikacji społecznej w szlacheckiej Rzeczypospolitej. Zarys problematyki
Tomasz Lawenda Sarmacja i Sarmata w poetyckiej refleksji Jana Kochanowskiego i Wespazjana Kochowskiego
Paulina Słoma Wizje sarmatyzmu w liceum – analiza podręczników do kształcenia literacko-kulturowego

12.00 – 12.30 Dyskusja

13.00 – 14.00
Łukasz Lipiński Historyzm sarmatyzmu a historiografia „sarmacka”. Maciej Stryjkowski i jego twórczość (teoria historii wobec praktyki historycznej)
Witold Wojtowicz Sarmatyzm i narracje szesnastowiecznego „romansu rycerskiego”
Mariusz Kazańczuk Herby w powieściach Tomasza Nargielewicza

14.00 – 14.30 Dyskusja

15.30 – 16.30
Anna Kapuścińska Sarmatyzm ignacjański – sarmatyzm jezuicki. O genezie, ewolucji i kulturowych konsekwencjach przemian jezuickiego projektu akomodacyjno-inkulturacyjnego
Anna Struska Sarmatka za furtą? Zagadnienie sarmacko-niesarmackiej tożsamości kobiecej
Ireneusz Szczukowski Męskie chrześcijaństwo – retrotopia – sarmatyzm

16.30 – 17.00 Dyskusja

17.30 – 18.30
Hieronim Grala Sarmaci i Roksolanie (uwagi o świadomości elit ruskich Rzeczypospolitej Obojga Narodów w wieku XVII)
Włodzimierz Zientara Miasta Prus Królewskich w „Kronice” Matthausa Meriana
Michał Kuran „Sarmacka perspektywa sławy”? O micie sarmackim w kontekście szlacheckiego etosu rycerskiego

18.30 – 19.30 Dyskusja

• 15 kwietnia 2021

9.00-10.00
Maciej Nawrocki „Dyabłów raczej, nie ludzi plemię” – przedstawiciele sarmatyzmu w dyskursie polskiego wieku świateł
Grzegorz Zając Sarmatyzm (z) Puław. Kulturowe manifestacje a refleksja nad przeszłością
Krzysztof Prabucki Wojciech Turski – reprezentant „oświeconego sarmatyzmu”

10.00 – 10.30 Dyskusja

10.45 – 11.45
Małgorzata Krzysztofik Mit sarmacki w poezji Jacka Kaczmarskiego
Igor Barkowski Sarmatia i sarmatyzm według Jacka Kaczmarskiego
Michał J. Wieczorek Polskość wampiryczna, polskość drapieżna. Sarmatyzm pasjonistyczny jako idée fixe myśli politycznej Jarosława Marka Rymkiewicza
Sebastian Tauer, Projekt Mikronacja: Rzeczpospolita szlachecka w Internecie

11.45-12.15 Dyskusja

12.45 – 13.45
Konstanty Pilawa Wobec oświecenia i sarmatyzmu. Strategia kontr-mitu politycznego w dyskursie naukowym i publicystycznym
Michał Kuziak Sarmatyzm dzisiaj. Fantazmat polskiego republikanizmu
Michał Mochocki Sarmacja w sosie postkolonialnym: od pruskiego rasizmu przez rosyjską quasi-hegemonię do polskiego kompradorstwa

13.45 – 14.15 Dyskusja

15.15 – 16.15
Paweł Wiktor Ryś Sarmacki mit etnogenetyczny a szlachecki protorasizm
Andrzej Borkowski Sarmatyzm jako element polskiego kodu kulturowego
Michał Bajer „Fabriqué en Pologne”: nostalgia, konsternacja i ślady w biografiach. Czy i jakich rzeczników miała polska „literatura sarmacka” w dwudziestowiecznej Francji?

16.15 – 16.45 Dyskusja

17.00-18.00
Jacek Kowalski Sarmatyzm a sztuka
Paweł Bohuszewicz Neosarmackie retrotopie. Realia siedemnastowiecznej Rzeczpospolitej w polskiej powieści fantastycznej XXI wieku
Krzysztof Obremski „Sarmatyzm czyli kultura Rzeczypospolitej”. Po co sarmatyzm?

18.00-18.30 Dyskusja

18.30 Podsumowanie i zakończenie konferencji

Andrzej Zajączkowski w książce "Szlachta polska. Kultura i struktura" wskazał na to, że: „Badanie kultury szlacheckiej w jej czystej, dawnej postaci jest uzasadnione potrzebą posiadania układu odniesienia przy analizowaniu współczesnej nam kultury narodowej”. I dla niego, i dla uczestników wspomnianej dyskusji problemem pozostawał marksizm jako determinanta badań prowadzonych w półwieczu Polski zwącej się Ludową. Bliskie marksizmowi pytania o kulturę szlachecką powracają i dziś, czego świadectwem mogą na przykład być książki Jana Sowy "Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą" (Kraków 2011) oraz Andrzeja Ledera "Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej" (Warszawa 2014). Popularność, oddziaływanie i znaczenie tych dwóch publikacji dowodzą, że Sarmacja, najogólniej utożsamiana z Rzeczpospolitą Obojga Narodów, pozostaje wciąż jednym z najważniejszych zagadnień współczesnego polskiego dyskursu tożsamościowego.

Wciąż nie wiemy: co to jest sarmatyzm? Jak pokazał ostatnio Maciej Parkitny, „definiuje się go bardzo różnie – jako typ kultury (albo kulturę), formację kulturową, prąd, światopogląd (lub „formułę światopoglądową narodu szlacheckiego”), ideologię, mit, [...] mentalność, styl życia [...], a nawet »sumę wzorców zachowań«”. Twierdzi się, że jest „tradycją wynalezioną” (Jakub Niedźwiedź), a nawet, że w ogóle jako pojęcie jest nie tylko niepotrzebny, ale i szkodliwy (Jacek Kowalski). W tym stanie rzeczy ponowienie dyskusji wydaje się więc nawet koniecznością.

Proponujemy poruszenie następujących zagadnień:

• ocena efektów dyskusji z 1994 roku,
• sarmatyzm: pojęcie? termin? kategoria? wyobrażenie? fantazmat? hipostaza?,
• sarmatyzm i nowoczesność: „długie trwanie” kultury szlacheckiej,
• sarmatyzm i badania postkolonialne,
• sarmatyzm jako narracja o Polsce,
• poziomy sarmatyzmu: masowy – elitarny,
• wymiary sarmatyzmu: edukacja – media,
• zacna duma narodowa – naganna megalomania,
• sarmacki mesjanizm – wiara narodu wybranego czy psychopatologia?,
• sarmatyzm między patosem i groteską,
• sarmatyzm jako teatr walki politycznej.

Nie ukrywamy: oczekujemy tekstów „frontalnych” (nie zaś jedynie przyczynkarskich).

Paweł Bohuszewicz i Krzysztof Obremski,
Katedra Antropologii Literatury i Nowych Mediów UMK

Informacje organizacyjne

Osoby zainteresowane udziałem w konferencji proszone są o przesyłanie zgłoszeń  (tytuł wystąpienia oraz jego streszczenie do dnia 31 stycznia 2020 r. drogą elektroniczną na adres: bohuszewicz@umk.pl lub listowną: Paweł Bohuszewicz, Katedra Antropologii  Literatury i Nowych Mediów, Fosa Staromiejska 3; 87-100 Toruń, p. 208.
 

Opłata konferencyjna wyniesie 450 zł. W jej ramach organizatorzy zapewniają wyżywienie i dwa noclegi (21/22.09 oraz 22/23.09; istnieje możliwość rezerwacji noclegu na noc 20/ 21.09 – koszt pokrywa osoba wynajmująca pokój).
 

Organizatorzy planują wydanie pokonferencyjnej książki lub monograficznego numeru czasopisma (w zależności od liczby zgłoszeń).
 

Dla osób zainteresowanych i zależnie od pogody półtoragodzinna wycieczka po toruńskiej starówce „Śladami tumultu 1724 roku” (miejsce zbiórki i godzina wyjścia będą uzgodnione już w dniu konferencji).