Wydarzenie
Narracje o tworzeniu - opowieści artystów. W stronę historii historii tworzenia
Pracownia Badań nad Procesem Twórczym, Katedra Historii Literatury Polskiej XX Wieku oraz Katedra Antropologii Literatury i Badań Kulturowych na Wydziale Polonistyki UJ zapraszają do udziału w konferencji Narracje o tworzeniu - opowieści artystów. W stronę historii historii tworzenia.
Pisarze – a zwłaszcza poeci – najczęściej wolą dawać do zrozumienia, że tworzą w przystępie pięknego szału, pod wpływem ekstatycznej intuicji, toteż zgrozą przejęłaby ich perspektywa wpuszczenia publiczności za scenę, gdzie można by zobaczyć myśl wytężoną i chwiejną w stanie surowym, prawdziwe cele osiągane dopiero w ostatniej chwili, niezliczone błyskawice pomysłów, które nie rozwinęły się w pełni, produkty wyobraźni nierozwinięte całkowicie, ale odrzucone z rozpaczą, jako niemożliwe do przyjęcia, ostrożne selekcje i eliminacje, żmudne kreślenie i dopisywanie .
Sformułowana w roku 1846 uwaga Edgara Allana Poe identyfikuje jedną z typowych strategii pisarskich – mianowicie strategię ukrywania (przed wzrokiem czytelników) procesu twórczego, strategię chronienia (przed zaciekawieniem krytyków) intymności pisarskiej pracowni. Kultura XIX i XX wieku zna też postawę dokładnie przeciwstawną – postawę odsłaniania tego wszystkiego, co w teatralnej metaforze Poego wyobrażone zostaje pod figurą zascenia i jego maszynerii. Postawa ta realizuje się rozmaicie, w tym – poprzez budowanie autorskich relacji o twórczych działaniach.
Narracje autopoietyczne (opowieści o własnym tworzeniu) pojawiają się w prywatnej korespondencji, w dziennikach i pamiętnikach, w artykułach i esejach a także w utworach, realizujących „tradycyjne” gatunki literackie, jak powieść czy opowiadanie. Zjawisko tak rozumianego „pisarstwa autopoietycznego” zyskuje wysoką intensywność w dwudziestowiecznym modernizmie, jest też, bez wątpienia, częścią najnowszej, współczesnej nam kultury literackiej. Za sprawą literatury nowoczesnej i ponowoczesnej „narracja autopoietyczna” zyskała wielorakie funkcje, stając się praktyką twórczą, strategią komunikacyjną i promocyjną, może nawet – gatunkiem literackim. We wszystkich tych wymiarach autorskie „pisanie o tworzeniu” posiada swoją historię: sposoby i modele narracji autopoietycznej są historycznie zmienne, podlegają przemianom wraz z całą kulturą literacką, której część stanowią. Ta historia narracji autopoietycznej może być rozmaicie opowiadana.
Wśród proponowanych dotąd konceptualizacji tej problematyki pojawił się również projekt uprawiania „historii historii tworzenia”, a więc badania dziejów autorskich opowieści o akcie twórczym (por. Magdalena Popiel pt. Świat artysty. Modernistyczne estetyki tworzenia 2018). Właśnie ten projekt chcemy poddać pod dyskusję i pod krytyczną próbę realizacji w konferencyjnej debacie. Zapraszamy zatem do refleksji nad (historycznie ulokowanym i warunkowym) fenomenem „opowieści autopoietycznej”. Co istotne, zakres obserwacji chcemy poszerzyć tak, by obejmował nie tylko literaturę, lecz również działania twórcze w polu innych sztuk.
Najogólniejsze pytanie konferencji brzmi: jak zmieniały się (i jak nadal się zmieniają) uwarunkowania i style opowieści, za pomocą których artystki i artyści przedstawiają procesy twórcze.
Przykładowe obszary problemowe, możliwe do omawiania w konferencyjnych wystąpieniach:
1. Analizy i interpretacje wybranych opowieści o tworzeniu zawartych w dokumentach osobistych, esejach, utworach literackich (omówienia zjawisk słabo rozpoznanych / re-interpretacje zjawisk dotąd opisywanych).
2. Próby ujęć syntetycznych (wskazywanie i opisywanie wątków „historii historii tworzenia”) oraz komparatystycznych (studia porównawcze nad fenomenem narracji autopoietycznej).
3. Poetyki i retoryki narracji autopoietycznych.
4. Narracje autopoietyczne – między faktografią a mityzacją.
5. Artyści jako komentatorzy procesu twórczego innych artystów. Artyści jako teoretycy tworzenia
6. Czy i w jaki sposób „historia historii tworzenia” tworzy warianty kulturowej historii literatury?
7. „Historie tworzenia” pisane przez artystów sztuk plastycznych, wizualnych, artystów teatru i filmu, muzyków etc.
8. Przednowoczesne opowieści o tworzenie, narracje autopoietyczne twórców literatury dawnej.
W zależności od sytuacji epidemiologicznej, konferencja odbędzie się w trybie stacjonarnym, zdalnym lub mieszanym.
Udział w trybie stacjonarnym będzie wiązał się z opłatą konferencyjną.
Propozycje wystąpień (temat wraz z abstraktem) prosimy nadsyłać na adres mailowy: mateusz.antoniuk@uj.edu.pl do 30.06.2022 roku.
Konferencja jest częścią projektu „Polska kultura tekstotwórczości”, realizowanego przez Pracownię Badań nad Procesem Twórczym w ramach Humanistycznego Konsorcjum Naukowego, stworzonego przez Wydział Polonistyki UJ oraz Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM.
Serdecznie zapraszamy!
Komitet organizacyjny:
prof. dr hab. Magdalena Popiel
dr hab. Mateusz Antoniuk
dr Dominika Niedźwiedź
mgr Kamil Kaczmarek
mgr Maciej Wcisło
PROGRAM WYDARZENIA
Dzień I 24.10.2022
W KRĘGU AUTOPOIESIS – OTWARCIA (ul. Gołębia 24, Collegium Novum, sala 52)
- 9.30 – Inauguracja konferencji
- 9.40 – 10.00 Michał Paweł Markowski (University of Illinois Chicago, UJ), Autopoiesis, czyli nowoczesna histeria
- 10.00 – 10.20 Magdalena Rembowska-Płuciennik (IBL PAN), Opowiem ci o tobie. Motywacje użycia narracji drugoosobowej w literaturze fikcjonalnej i niefikcjonalnej
- 10.20 – 10.40 Marek Zaleski (IBL PAN), Plagiat: fortunne przestępstwo?
- 10.40 – 11.00 Magdalena Popiel (UJ), Narracje o tworzeniu, czyli „ciemność i magia”
- 11.00 – 11.30 - dyskusja
- 11.30 – 12.00 przerwa kawowa
OPOWIEŚCI O TWORZENIU – ROMANTYZM (ul. Gołębia 24, Collegium Novum, sala 52)
- 12.00 – 12.20 Maria Prussak (IBL PAN), Poeta pod presją
- 12.20 – 12.40 Michał Kuziak (UW), Juliusz Słowacki – pierwszy polski pisarz nowoczesny?
- 12.40 – 13.00 Włodzimierz Szturc (UJ), „Ta okropna biel, która sny wróży”. O twarzy i o kartce papieru
- 13.00 – 13.20 Jerzy Borowczyk (UAM), „I znów zaczyna […] / I co napisał, przekryślił!”. Ryszarda Wincentego Berwińskiego utwory bez końca
- 13.20 – 14.00 dyskusja
Sekcja I PRACOWNIE MALARZY (ul. Gołębia 24, Collegium Novum, sala 52)
- 16.00 – 16.20 Piotr Oczko (UJ), Wyrazić siebie. Kobiece autoportrety z XVI i XVII wieku
- 16.20 – 16.40 Paweł Rodak (UW), Obraz i zapis. Procesy twórcze w dziennikach malarzy
- 16.40 – 17.00 Michał Haake (UAM), Jacek Malczewski jako teoretyk sztuki
- 17.00 – 17.20 Paweł Bem (IBL PAN), „Sięgając pierwszej przyczyny”? Kilka uwag o wypaczeniu w prezentacji procesu twórczego.
- 17.20 – 18.00 dyskusja
Sekcja II DRAMAT PISANIA (ul. Gołębia 16, Wydział Polonistyki UJ, sala 42)
- 16.00 – 16.20 Olena Haleta (Lwowski Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki), Dramat pisania: listy i rękopisy Lesi Ukrainki jako dowód procesu twórczego
- 16.20 – 16.40 Joanna Szewczyk (UJ), Pisanie stratą, pisanie straty. O autopoietyczności narracji żałobnych ostatnich lat
- 16.40 – 17.00 Klaudia Muca (UJ), Emancypacyjna historia tworzenia. Związki działań twórczych i działań na rzecz emancypacji
- 17.00 – 17.20 Anna Piniewska (UW), „Rzeczywistość się zmienia” – autotematyczne opowieści twórców i twórczyń Teatru 21
- 17.20 – 18.00 dyskusja
Dzień II 25.10.2022
PODMIOT I ŚRODOWISKO (ul. Gołębia 24, Collegium Novum, sala 52)
- 9.30 – 9.50 Mateusz Antoniuk (UJ), (Somo/Topo) Narracje autopoietyczne: podmiot tworzący (jako ciało w sieci przedmiotów)
- 9.50 – 10.10 Marta Baron-Milian (UŚ), Kolektywy Anatola Sterna
- 10.10 – 10.30 Olga Płaszczewska (UJ), „Chez soi” albo pracownia jako klucz do twórczości w publicystyce literackiej Dwudziestolecia (przypadek Alfreda Jesionowskiego)
- 10.30 – 10.50 Przemysław Kaniecki (UW), Maciej Sieńczyk wśród przyjaciół i wśród przedmiotów
- 10.50 – 11.20 dyskusja
- 11.20 – 12.00 przerwa kawowa
KLASYCY, KLASYCZKI (ul. Gołębia 24, Collegium Novum, sala 52)
- 12.00 – 12.20 Adam Dziadek (UŚ), Opowieści autopoietyczne – przypadek Czesława Miłosza
- 12.20 – 12.40 Anna Czabanowska-Wróbel (UJ), „Między komputerem, ołówkiem i maszyną do pisania…” Adam Zagajewski o własnej twórczości
- 12.40 – 13.00 Marek Bernacki (ATH), Poetyki i retoryki narracji autopoietycznych Wisławy Szymborskiej - na przykładzie wybranych wierszy noblistki
- 13.00 – 13.20 Iwona Gralewicz-Wolny (UŚ), „Wewnątrz siebie samej”. Praktyka twórcza Olgi Tokarczuk w świetle opowiadania „Szkocki miesiąc” z tomu „Gra na wielu bębenkach”
- 13.20 – 14.00 dyskusja
Sekcja I U PROGU MODERNIZMU (ul. Gołębia 24, Collegium Novum, sala 52)
- 16.00 – 16.20 Piotr Śniedziewski (UAM), Gustave Flaubert i Louise Colet – historia nie tylko miłosna
- 16.20 – 16.40 Lidia Kamińska (UJ), „Palą się moje ręce, wre mój mózg i głowa”. Artysta i afekty, czyli proces twórczy w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera.
- 16.40 – 17.00 Krystyna Zabawa (AI), „Poetyckie laboratorium” Maryli Wolskiej i Beaty Obertyńskiej na podstawie ich własnych opowieści o tworzeniu
- 17.00 – 17.20 Kamil Kaczmarek (UJ), Estetyka subtelności Karola Irzykowskiego
- 17.20 – 18.00 dyskusja
Sekcja II NA SCENIE I ZA SCENĄ (ul. Gołębia 16, Wydział Polonistyki UJ, sala 42)
- 16.00 – 16.20 Anastasia Nabokina (UJ), „Mitu nie zdradzajcie”. Modernistyczna koncepcja tańca w eksperymentach studia „Heptachor” we wspomnieniach jego założycielki Stefanidy Rudniewej
- 16.20 – 16.40 Sabina Brzozowska (UO), „Teatralne autocharakterystyki” Tadeusza Rittnera (w trzech odsłonach)
- 16.40 – 17.00 Agnieszka Budzyńska-Daca (UW), Aleksandra Łukowska (UW), Proces twórczy w improwizacji teatralnej z perspektywy retorycznej
- 17.00 – 17.20 Magdalena Kuczaba-Flisak (UJ), O micie twórcy – pisarza, tłumacza i ilustratora (na tle kulturowej historii literatury dziecięcej)?
- 17.20 – 18.00 dyskusja
Dzień III 26.10.2022
DWUDZIESTOWIECZNE ROZWAŻANIA O PROCESIE TWÓRCZYM (ul. Gołębia 16, Wydział Polonistyki UJ, sala 42)
- 9.30 – 9.50 Maciej Nowak (KUL), Zbieranie – rekonstrukcja – zrozumienie. Biografowie o własnym procesie twórczym
- 9.50 – 10.10 Dominika Niedźwiedź (UJ), Od niechcenia-pisarzem. Narracje autopoietyczne Boya-Żeleńskiego
- 10.10 – 10.30 Joanna Gębicz (UJ), Poznać, zrozumieć wyrazić. Wypowiedzi metaliterackie Jarosława Iwaszkiewicza
- 10.30 – 10.50 Magdalena Amroziewicz (UJ), Władysław Sebyła o swoim pisaniu
- 10.50-11.10 Katarzyna Szewczyk-Haake (UAM), „Ubogi Pegaz”. Powojenne i poodwilżowe rozważania nad procesem twórczym w poemacie Artura Marii Swinarskiego „Chagall”
- 11.10 – 11.40 dyskusja
- 11.40 – 12.00 przerwa kawowa
W KRĘGU AUTOPOIESIS – DOMKNIĘCIA (ul. Gołębia 16, Wydział Polonistyki UJ, sala 42)
- 12.00 – 12.20 Aleksander Sroczyński (UW), Autopoietyczne opowieści Marka Marulicia
- 12.20 – 12.40 Grzegorz Zając (UJ), Kraszewski-powieściopisarz „na ścieżce”… – tylko chciał nią pójść czy rzeczywiście poszedł
- 12.40 – 13.00 Jan Zięba (UJ), Lem wśród poetów (Leśmian, Różewicz Baczyński, Lipska)
- 13.00 – 13.20 Maja Jarnuszkiewicz (UJ), „A może wejść z moją książką w układy” – „Literatura” Wiktora Woroszylskiego jako opowieść o tworzeniu, a zarazem historia twórczości
- 13.20 – 14.00 dyskusja, podsumowanie i zakończenie konferencji
Wydarzenie odbywa się w ramach Humanistycznego Konsorcjum Naukowego Wydziału Polonistyki UJ oraz Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM.
Informacje
Zobacz także
Wokół Oficyny
Katedra Edytorstwa i Nauk Pomocniczych Wydziału Polonistyki UJ oraz Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie w Londynie zapraszają na konferencję naukową. Tematem obrad będzie twórczość pisarzy, grafików i tłumaczy współpracujących z Oficyną Poetów i Malarzy. Jest to grono bardzo liczne, jeśli zważyć, że londyńscy wydawcy publikowali nie tylko książki (niemal 800 w latach 1950-2007), lecz także kwartalnik „Oficyna Poetów”, w którym umieszczali swe (...)
Być artystą i mówić o artyście. W kręgu problematyki artystowskiej w niemieckich i polskich tekstach kultury
Zdefiniowanie pojęcia ‚artysta’ (w niemieckojęzycznym kręgu kulturowym słowo ‚Künstler’ oznacza człowieka tworzącego kreatywnie dzieła sztuki, w szerokim tego słowa znaczeniu), określenie jego pozycji w polu sztuki nie jest łatwym przedsięwzięciem. Postać artysty pociąga za sobą cały kompleks zróżnicowanych problemów, począwszy od indywidualnych uwarunkowań osobowości twórcy, poprzez czynniki wpływające na jego rozwój, często (...)
Zawiadomienie o publicznej obronie rozprawy doktorskiej – mgr Barbary Maj-Malinowskiej
Przewodnicząca Rady Naukowej Instytutu Literaturoznawstwa i Językoznawstwa oraz Rada Naukowa Instytutu Literaturoznawstwa i Językoznawstwa Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach informują, że w dniu 21.03.2022 r. o godz. 11:00 w Instytucie Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, przy ulicy Uniwersyteckiej 17, w sali 70 odbędzie się publiczna obrona rozprawy doktorskiej mgr Barbary (...)
Płaszcz Konrada – spory o Niepodległą w literaturze i sztuce
Pracownicy Wydziału Filologicznego UMK Instytutu Literatury Polskiej, Zakładu Literatury Młodej Polski i Dwudziestolecia Międzywojennego mają zaszczyt zaprosić na Ogólnopolską Konferencję Naukową pt. „Płaszcz Konrada” – spory o Niepodległą w literaturze i sztuce, która odbędzie się 24-25 października 2018 roku w Toruniu.