Być artystą i mówić o artyście. W kręgu problematyki artystowskiej w niemieckich i polskich tekstach kultury

Artyści pojawiają się w literaturze niemieckiej od drugiej połowy XVIII wieku. Oświeceniowa filozofia i w jej następstwie nowy styl życia otworzyły przed nimi możliwości emancypacji, uwalniając od przywiązania do tradycji, stopniowo także, jak zauważa Lothar Pikulik – od odpowiedzialności. Swe siły zaczęli czerpać z przekonania o własnej wartości, o drzemiących w nich pokładach genialności, które pozwalały kształtować i interpretować świat na własny sposób. Propagowaną w drugiej połowie XVIII wieku estetykę geniusza, typ „second makera” (A. Shaftesbury), wyparł niebawem romantyzm, usuwając w cień kult artysty-geniusza, i zastąpił go apoteozą sztuki, wyobrażeniem o istnieniu stanu absolutu ducha, który nie ma początku ani końca, a do którego dostać się można tylko poprzez sztukę. Stanowisko romantyków prowadzi artystę do wyobcowania, do braku akceptacji samego siebie i niemożności odnalezienia się w społeczeñstwie. Typ outsidera, który zagości na dobre w literaturze niemieckiej od końca XIX wieku, inspirując takich twórców, jak Rainera Marię Rilkego, Stefana Georgego czy Hermanna Hessego, znalazł swoje ukoronowanie w „człowieku będącym jednocześnie poetą, myślicielem, Bogiem, uosobieniem miłości i władzy” (F. Nietzsche). Tworząc swój typ twórcy, Nietzsche pożegnał się już na dobre z artystą minionych epok, z artystą w stylu Goethego i romantyków, bo w jego koncepcji sztuki brak było miejsca na utopię, na Novalisowskie marzenia o „złotej epoce”, o świecie „po tamtej stronie”. Nietzschański artysta, za którego filozof sam się uważał, działał w teraźniejszości i był panem samego siebie.

Dwa paradygmaty artysty dominujące w kulturze niemieckiej od ponad dwóch ostatnich stuleci: faustowski – tworzący dzieła z myślą o innych – i nietzscheański – dla siebie, ulegają dekonstrukcji wraz z pojawieniem się artysty postmodernistycznego, który wyznacza zupełnie nowe kierunki rozwoju.

Uczestnicy konferencji będą się zastanawiać nad następującymi kwestiami:

- czy wraz ze śmiercią podmiotu nastąpiła także śmierć samego artysty,

- czy wobec faktu, że opowiedziano już wszystkie wielkie historie, postmodernistyczny twórca rzeczywiście skazany jest na renarrację i poruszanie się w przestrzeni intertekstualnej gry,

- czy może samo pojęcie artysty wymaga redefinicji, a jeżeli tak, jakie kryteria winny lec u jej podstaw?

W oparciu o teksty kultury niemieckiej lub/i polskiej od drugiej połowy XVIII wieku aż po czasy współczesne przedmiotem naukowego (ukierunkowanego komparatystycznie) namysłu uczynione zostaną w szczególności następujące zagadnienia:

• stan badań: przegląd narzędzi oraz pozycji badawczych,
• artysta współczesny wobec tradycji,
• artysta współczesny: kim jest?,
• czy istnieje mitologia artysty współczesnego?,
• wyobrażenia o artyście w ujęciu komparatystycznym,
• rola artystycznych przyjaźni,
• artysta wobec systemów/władz/zagrożenia wolności twórczej,
• Künstlerroman: problemy definicji, ewolucja gatunku,
• artysta w kulturze niemieckiej i polskiej – studia porównawcze,
• implementacja teorii socjologicznych, estetycznych i antropologicznych w badaniach literaturoznawczych, oscylujących wokół problematyki artystowskiej,
• artysta versus artystka: dyskurs artystowski w ujęciu genderowym,
• w jakim celu mówić dzisiaj o artyście? Nowe wyzwania i perspektywy badawcze.

Językami obrad będą języki niemiecki i polski. Opłata konferencyjna wynosi 250 zł. Zgłoszenia chęci udziału w konferencji należy przesyłać do 15 maja drogą elektroniczną na adres e-mail: konferencja-artysta@wp.pl.