O literaturze dawnej polskiej i europejskiej opowieść. Tradycje – kierunki – style

Nota edytorska

Do tych, którzy uczą samych siebie i innych

I. Opowieść

I.1. Wiedza i niezależność od schematów myślowych

I.2. Baw się i ucz

II. Polskość i europejskość, czyli o świadomości narodowej kształtowanej i upowszechnianej przez literaturę

II.1.Co to znaczy „polskość”?

II.2. Co to znaczy „europejskość”?

II.3.Wyznaczniki tożsamości kulturowej polskiej i europejskiej

     II.3.a. Traditio judaica, czyli tradycja judaistyczna

     II.3.b. Traditio „pagana”, czyli tradycja antyczna, grecko-rzymska

     II.3.c. Traditio Christiana

II. 4. Nie tylko historia… O przestrzeni kultury narodowej i europejskiej

     II.4.a. Mapa, czyli obszar kultury

     II.4.b. Kultura śródziemnomorska

III. Pojęcie literatury i jego przemiany

IV. Tradycja biblijna i judaizm

IV.1. Biblia – znaczenie i historia pojęcia. Biblia – Pięcioksiąg – Tora

IV.2. Talmud i Kabała

IV.3. Judaizm w kulturze literackiej Europy i Polski. Języki literatury żydowskiej

IV.4. Losy kultury żydowskiej w Polsce

IV.5. Nowy Testament

IV.6. Historia Biblii

IV.7. Przekłady Biblii

IV. 8. Oddziaływanie tekstu Biblii w kulturze literackiej

     IV.8.a. Funkcja sakralna Biblii

     IV.8.b. Oddziaływanie Biblii w świeckiej przestrzeni kultury

     IV.8.c. Alegoria biblijna

     IV.8.d. Funkcja „poetycka” Biblii

IV.9. Teksty biblijne i ich artyzm

V. Tradycja antyczna

V.1. Tradycja grecko-rzymska a inne kultury Morza Śródziemnego

     V.1.a. Islam. Arabowie i Turcy w kulturze europejskiej

     V.1.b. Kierunki oddziaływania tradycji antycznej (grecko-rzymskiej) – „sztuki wyzwolone”

V.2. Poetyka i retoryka jako teoria literatury

     V.2.a. „Gramatyka” i „retoryka”

     V.2.b. Poezja i proza

     V.2.c. Rodzaje i gatunki poezji

     V.2.d. Proza a wymowa

     V.2.e. Proza a „filozofia”

V.3. Mit – fabuła – historia – religia

V.4. Naśladowanie – mimesis – imitatio

V.5. Teatr

V.6. Dramat

     V.6.a. Tragedia

     V.6.b. Komedia

     V.6.c. Tragizm

V.7. Epos i poezja rycerska

     V.7.a. Bohater agonistyczny i epicki pejzaż Iliady

     V.7.b. Człowiek – bogowie – świat Odysei

     V.7.c. Hezjod i etos pracy

     V.7.d. „pobożny Eneasz” – protoplasta rzymskiego „władcy imperium”

     V.7.e. Satyra i list poetycki a epika

V.8. Liryka

     V.8.a. Oda, czyli pieśń

     V.8.b. Elegia

V.9. Podsumowanie uwag o „tradycji pogańskiej” w literaturze polskiej i europejskiej

VI. Traditio Christiana – „Średniowiecze”

VI.1. Rozpiętość czasowa. Chrześcijaństwo a „wieki średnie”

VI.2. Patrologia grecka i łacińska

     VI.2.a. Literatura patrystyczna. Gatunki

     VI.2.b. Patrologia grecka

     VI.2.c. Patrologia łacińska

     VI.2.d. Hieronim i łacińska wersja Pisma Świętego

     VI.2.e. Augustyn Aureliusz i jego Wyznania

     VI.2.f. Ambroży i hymn liturgiczny

VI.3. Encyklopedie i zakony. „Koniec świata” antyku pogańskiego

VI.4. Dojrzewanie, rozkwit i „jesień” kultury Średniowiecza

     VI.4.a. „Renesans” karoliński. Odrodzenie szkoły

VI.5. Epika rycerska

     VI.5.a. Pieśń o Rolandzie

     VI.5.b. Pieśń o Nibelungach

VI.6. „Renesans” dwunastowieczny. Uniwersytety. Inteligencja jako grupa społeczna

VI.7. Piśmiennictwo artystyczne w języku łacińskim i w językach wernakularnych

VI.8. Proza łacińska i polska. Ars dictandi

     VI.8.a. Rodzaje i gatunki prozy łacińskiej

     VI.8.b. Kroniki

     VI.8.c. Kronika polska Anonima zwanego Gallem

     VI.8.d. Kronika polska bł. Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem

VI.8.e. Jana Długosza Roczniki albo kroniki świetnego Królestwa Polskiego

VI.9. Kazania

      VI.9.a. Kazania świętokrzyskie

     VI.9.b. Egzempla – nawiązania do legendy i do apokryfu

VI.10. „Miłość, co słońce i gwiazdy porusza”

     VI.10.a. Dante Alighieri i Boska komedia

     VI.10.b. Miłość dworna jako temat romansu. Dzieje Tristana i Izoldy

VI.11. Liryka religijna. Pieśni – hymny i sekwencje

     VI.11.a. Bogurodzica

     VI.11.b. Ciesz się Matko Polsko

     VI.11.c. Sekwencje

VI.12. Liturgia i początki dramatu religijnego

     VI.12.a. Dramat liturgiczny

     VI.12.b. Misterium

     VI.12.c. Moralitet

VI.13. Groza śmierci i sądu. Między nadzieją na zbawienie a groteską satyry

     VI.13.a. Dies irae i sztuka umierania

     VI.13.b. Dialog ze Śmiercią

VI.14. Grzeczność i ogłada

VI.15. Legenda a człowieczeństwo świętego

VI.16. „Jesień Średniowiecza” i „wiosna Renesansu”

VII. Odrodzenie

VII.1. Odrodzeni, czyli Renesans – okres, styl… idea

     VII.1.a. Krótka historia wielowiekowej idei

VII.1.b. Dlaczego „odrodzenie antyku”?

     VII.1.c. Renesansowy obraz człowieka i historii

     VII.1.d. Renesansowa tęsknota do „dawnych czasów”

     VII.1.e. Co to znaczy „Renesans”?

     VII.1.f. Odrodzenie we Włoszech – humaniści

VII.2. Humanitas

     VII.2.a. Humanitas – przyjaźń z człowieczeństwem swoim i innych ludzi; przyjaźń z naturą

     VII.2.b. Humanitas i Amor

  VII.2.c. Humanitas jako gorzka wiedza o człowieku

     VII.2.d. Humanista wobec śmierci

     VII.2.e. Humanitas jako zamysł i projekt wychowawczy

     VII.2.f. Odrodzeniowa humanitas a reforma chrześcijaństwa

VII.3. Dwujęzyczność literatury a świadomość narodowa

VII.4. „Sarmacja” i początki „sarmatyzmu”. Świadomość narodowa a świadomość europejska szlachty polskiej

VII.5. „Polskość” i uniwersalizm literatury Odrodzenia. Poetyka i retoryka Renesansu

     VII.5.a. Poezja epicka

     VII.5.b. Poezja dramatyczna

     VII.5.c. Poezja liryczna

     VII.5.d. Retoryka i proza artystyczna

VII.6. Czy koniec Renesansu?

VIII. Manieryzm – konceptyzm – barok

VIII.1. Barok jako nazwa stylu

     VIII.1.a. Styl barokowy

VIII.2. Barok wobec Renesansu

     VIII.2.a. Tradycjonalizm barokowej kultury europejskiej

     VIII.2.b. Stosunek wobec tradycji rodzimej i antycznej

VIII.3. Barok jako prąd literacki i artystyczny

     VIII.3.a. Humanizm jako składnik prądu barokowego

     VIII.3.b. Klasycyzm barokowy

VIII.4. Barok jako nazwa okresu historyczno-literackiego

     VIII.4.a. Okres przejściowy – wczesny Barok w Polsce

     VIII.4.b. Okres panowania stylu i prądu barokowego w kulturze polskiej

     VIII.4.c. Okres „późnego Baroku”

VIII.5. Przestrzeń i instytucje kultury literackiej polskiego Baroku

     VIII.5.a. Szkoły, drukarnie i wydawnictwa

     VIII.5.b. Mecenat. Teatr szkolny, dworski i popularny

     VIII.5.c. Wieloetniczność i wielojęzyczność kultury literackiej polskiej kultury barokowej

     VIII.5.d. Regionalizacja i prowincjonalizacja kultury literackiej w dobie Baroku

VIII.6. Siedemnastowieczna Rzeczpospolita w ówczesnej Europie

     VIII.6.a. Prąd barokowy a oddziaływanie europejskiej tradycji antycznej

     VIII.6.b. Recepcja europejskiej sztuki barokowej

     VIII.6.c. Zainteresowanie najnowszą historią Europy

     VIII.6.d. Recepcja współczesnej literatury europejskiej

     VIII.6.e. Wędrówki uniwersyteckie po Europie studentów z obszaru Rzeczypospolitej

     VIII.6.f. Recepcja literatury polskiej za granicą

     VIII.6.g. Orientalizm polskiej kultury w w. XVII i jej związki z Europą wschodnią

     VIII.6.h. Cudzoziemiec i „obcy” w zwierciadle polskiej literatury siedem nastowiecznej

VIII.7. Początki dominacji stylu barokowego w literaturze polskiej

     VIII.7.a. Kontekst polityczny, religijny i filozoficzny

     VIII.7.b. Twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego wobec poetyki barokowej

     VIII.7.c. Problem tzw. poezji „metafizycznej”

     VIII.7.d. Problem „manieryzmu”. Konceptyzm a „marinizm”

     VIII.7.e. Proza ks. Piotra Skargi SJ pomiędzy klasycyzmem renesansowym a konceptyzmem barokowym

     VIII.7.f. Początki epiki narodowej

VIII.8. Okres panowania estetyki barokowej. Konceptyzm jako styl poetyckiej refleksji nad czasem, przestrzenią i nad „marnością świata”

     VIII.8.a. Czas i zmienność w „pejzażu metafizycznym”

     VIII.8.b. Poeta wobec otchłani Kosmosu

     VIII.8.c. Konceptyzm Daniela Naborowskiego

     VIII.8.d. „Życie snem”

     VIII.8.e. Dramat i teatr jako metafora życia ludzkiego

     VIII.8.f. Sen – mara czy… szaleństwo?

     VIII.8.g. Krajobraz epicki – świat jako „pole bitwy” i przestrzeń gwałtu

     VIII.8.h. „Psychomachia” – walka o duszę

     VIII.8.i. Miłość w świecie ruchu i „niestatku”

     VIII.8.j. Pomiędzy urodą a ohydą

     VIII.8.k. Zabawa w miłość

     VIII.8.l. Miłość i śmierć

VIII.9. Sarmatyzm

     VIII.9.a. Wzorzec „Sarmaty” w twórczości Wacława Potockiego

     VIII.9.b. Religijność „sarmacka” odzwierciedlona w literaturze

     VIII.9.c. Styl „sarmacki” (1) – Jan Chryzostom Pasek – szlachcic mazowiecki

     VIII.9.d. Styl „sarmacki” (2) – Jan III Sobieski, Król Jegomość

     VIII.9.e. Anachroniczność kultury sarmackiej w w. XVIII

     VIII.9.f. Co nam dzisiaj po Baroku?

IX. Oświecenie

IX.1. Idea „oświecenia” – prąd oświeceniowy

IX.2. Wiek Oświecenia

     IX.2.a. Początki epoki Oświecenie

     IX.2.b. Czas świetności i propagandy Oświecenia

     IX.2.c. Schyłek Oświecenia w Europie

IX.3. Wyznaczniki Oświecenia. Racjonalizm

     IX.3.a. Kartezjusz jako prekursor oświeceniowego racjonalizmu

     IX.3.b. Metody poznawania – sensualizm, empiryzm, naturalizm

     IX.3.c. Myśl Oświecenia o religii – ateizm, deizm i tolerancja wyznaniowa

     IX.3.d. Co to jest Oświecenie? – odpowiedź krytyczna z dystansu

IX.4. Człowiek i człowieczeństwo w kulturze Oświecenia

     IX.4.a. Praktycyzm i utylitaryzm jako zasady oświeceniowej edukacji przez literaturę

     IX.4.b. Poetyka i retoryka w służbie Oświecenia

     IX.4.c. Człowiek jako „obywatel” – „lud” jako naród i społeczeństwo

     IX.4.d. Encyklopedia, czyli słownik rozumowany

     IX.4.e. Uwagi „człowieka oświeconego” o człowieczeństwie – Stanisław Staszic

IX.5. Estetyka oświecenia a racjonalizm

     IX.5.a. Klasycyzm jako styl myślenia i przedstawiania

     IX.5.b. Dramat i teatr

     IX.5.c. Powiastka filozoficzna, satyra i bajka, czyli „przyjemne z pożytecznym”

     IX.5.d. Literacki klasycyzm oświeceniowy a gatunki liryczne

     IX.5.e. Rokoko – swawolny obraz świata i człowieka

     IX. 5.f. O „czułości”, czyli sentymentalizm w powieści i w poezji

     IX.5.g. W stronę romantyzmu – okres „burzy i naporu” i… przyszłej rewolucji

X. Zakończenie

Indeks nazwisk