„Dzieciństwo. Literatura i Kultura” 2/2020 – zaproszenie do nadsyłania artykułów

Temat numeru 2/2020: Dzieci antropocenu. Nowe paradygmaty teorii i praktyki prozwierzecej oraz ekologicznej

Kolejny numer czasopisma „Dzieciństwo. Literatura i Kultura” będzie poświęcony szeroko pojętym zagadnieniom praw zwierząt, ekologii, zmian ekosystemu oraz klimatu w kulturze i literaturze dziecięcej i młodzieżowej oraz w tekstach kultury reprezentujących inne media, a związanych z dzieciństwem i dzieckiem (jako zarówno odbiorcą, jak i postacią). Zapraszamy do przesyłania artykułów naukowych i recenzyjnych w duchu studiów nad zwierzętami (animal studies) wywiedzionych z badań m.in. Petera Singera, Kari Weil, Matthew Calarco, Samanthy Hurn, Donny Haraway, Margo DeMello, Cary’ego Wolfe’a, Johna Bergera, Marca Bekoffa, Toma Regana i innych, a na polskim gruncie Moniki Bakke, Anny Barcz, Anity Jarzyny, Dariusza Czai, Macieja Trojana, Marzeny Kotyczki, Doroty Łagodzkiej oraz Eweliny Rąbkowskiej.

Istotnym punktem odniesienia są dla nas studia nad dzieckiem/dzieciństwem (children/childhood studies), w posthumanistycznych dyskursach mocno powiązane ze studiami nad zwierzętami, co widać w międzynarodowych pracach takich badaczy i badaczek jak m.in. Gene Myers (The Significance of Children and Animal: Social Development and Our Connection to Other Species, 1998), Matthew Cole i Kate Stewart (Our Children and Other Animals: The Cultural Construction of Human-Animal Relations in Childhood, 2014), William Crain (The Emotional Lives of Animal & Children, 2014), Gail F. Nelson (Why the Wild Things Are: Animals in the Lives of Children, 2001), Sidney I. Dobrin i Kenneth B. Kidd (Wild Things: Children’s Culture and Ecocrticism, 2004), Zoe Jaques (Children’s Literature and the Posthuman: Animal, Environment, Cyborg 2014), Johnson Kathleen (Understending Children’s Animal Stories, 2000), Margaret Blount (Animal Land: The Creatures of Children’s Fiction, 1974), Frank Ascione i Phil Arkow (Child Abuse, Domestic Violence and Animal Abuse, 1999), jak również w tomach zbiorowych, np. Deep into Nature: Ecology, Environment and Children’s Fiction (red. Jennifer Harding, Elizabeth Thiel, Alison Walter, 2009) oraz Childhood and Pethood in Literature and Culture: New Perspectives on Childhood Studies and Animal Studies, red. Anna Feuerstein, 2017). Warto też zwrócić uwagę na polskie opracowania tematu stykania się studiów nad zwierzętami ze studiami nad dzieciństwem. Są one znacznie mniej liczne; wśród znaczących prac znajdują się np. monografia wieloautorska Czytanie menażerii. Zwierzęta w literaturze dziecięcej, młodzieżowej i fantastycznej (red. Anna Mik, Patrycja Pokora, Maciej Skowera, 2016), seria pozycji naukowych „Żywioły w literaturze dziecięcej” redagowana przez Annę Czabanowską-Wróbel i Krystynę Zabawę, studium Beaty Mytych-Forajter Zwierzęta na zakręcie (2017), tematyczne wydania czasopism „Polonistyka. Innowacje” (2017, nr 5) i „Czy/Tam/Czy/Tu” (2018, nr 1–2).

W obrębie zarysowanych obszarów badawczych interesować nas będzie m.in. dekonstrukcja przedmiotowego i antropomorficznego postrzegania i traktowania zwierząt jako jedno z kluczowych zagadnień posthumanistycznych dyskursów toczonych na łamach literatury, sztuki, filozofii oraz nauk humanistycznych i społecznych. Ważne wydają się tutaj te teksty kultury, które interpretować można w perspektywie interdyscyplinarnych studiów nad zwierzętami (human-animal studies), dowartościowujących odrębną perspektywę zwierząt, a także critical animal studies, poświęconych dyskursom o prawach zwierząt, ich podmiotowości, tożsamości, psychice i sferze emocjonalnej. Szczególnie interesują nas świeże interpretacje i spojrzenia na kwestię zwierzęcą, negujące uwarunkowane kulturowo stereotypowe sposoby myślenia o zwierzęciu w kategoriach przedmiotu, istoty służebnej lub produktu; dotyczące reprezentujących rozmaite media dzieł klasycznych i najnowszych.

Tematem kontynuującym prozwierzęcą myśl przewodnią numeru będą zagadnienia związane z ekologią kulturową oraz zmianami klimatu ujętymi z perspektywy relacji człowieka ze środowiskiem naturalnym. W odniesieniu do literatury oraz kultury dziecięcej i młodzieżowej temat ten dopiero zaczyna być przedmiotem rozważań naukowych; można jednak wskazać na prace takie jak Learning with Children, Ants, and Worms in the Anthropocene: Towards a Common World Pedagogy of Multispecies Vulnerability Affriki Taylor i Veroniki Pacini-Ketchabaw (2015) czy Reconfiguring the Child in the Anthropocene Karen Ann Malone (2018). Proponujemy m.in. rozwijanie refleksji nad tym, w jaki sposób teksty kultury adresowane do młodych odbiorców zachęcają ich do konstruktywnego podejmowania wyzwań związanych z zagrożeniem katastrofą klimatyczną i zaangażowania w szeroko pojętą walkę o ich fundamentalne prawo do bezpiecznego i zdrowego życia. Możliwe obszary problemowe to np. edukacyjny i pedagogiczny potencjał dzieł uwypuklających sfery dowartościowania przyrody; właściwe postawy ekologiczne; uwrażliwianie młodych ludzi na potrzebę harmonijnego związku pomiędzy człowiekiem a naturą; zagospodarowanie przestrzeni miejskich, industrialnych i przedindustrialnych, natury i jej dziedzictwa; zależność między ludźmi a środowiskiem naturalnym z perspektywy rewitalizacji, odnowy, ale także destrukcji, degradacji, zagrożenia globalną katastrofą wynikającą z bezpośrednich działań człowieka.

Zachęcamy do refleksji interdyscyplinarnej, dzięki której możliwe będzie zaprezentowanie szerokich kontekstów badawczych, inspirujących do dojrzałego, krytycznego i nowatorskiego spojrzenia na znaczenie antropocenu jako epoki geologicznej charakteryzującej się znaczącym wpływem człowieka na zmiany ekosystemu, ze szczególnym uwzględnieniem ludzkiej odpowiedzialności za Ziemię i opieki nad nią oraz ograniczaniem negatywnych procesów wywołujących w naturze zaburzenia i dewastacje. Mowa tu o generalnej refleksji wywiedzionej z XXI-wiecznej posthumanistycznej krytyki gatunku ludzkiego, zgodnie z którą ludzkość bezpośrednio i często świadomie odpowiada m.in. za kryzys klimatu, wojny o zasoby naturalne, przeludnienie, wymieranie gatunków, migracje i nienaturalne katastrofy (zob. prace Ewy Domańskiej i Moniki Bakke). Tematyka ta stanowi rdzeń chociażby literatury dystopijnej i innych odmian science-fiction, sygnowanych lękiem przed zagładą człowieka oraz postępującą anihilacją człowieczeństwa (zob. Posthumanism in Young Adult Fiction: Finding Humanity in Posthuman World, red. Anita Tarr i Donna R. White, 2018).

Finalnie interesować nas też będą analizy tekstów kultury nawiązujących do ekologii integralnej i Franciszkańskiej doktryny humanizmu. Celem byłoby tutaj pokazanie przenikania się natury i kultury, ale też ich kolizji i sinusoidalnych napięć, budowanie w społeczeństwach ekologicznej świadomości, prezentowanie zachowań proekologicznych, zgodnie z którymi człowiek na równi ze zwierzętami nie-
-ludzkimi i roślinami przynależy do wspólnoty planetarnej, solidaryzując się z innymi bytami, świadomie budując nowy typ wrażliwości, relacyjności i pozagatunkowych więzi.

Zapraszamy również do przesyłania tekstów niezwiązanych z tematem numeru do działów Varia i Artykuły recenzyjne.

Termin zgłaszania artykułów: 30.06.2020 r.