Event
Granice wolności. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska: życie, twórczość, recepcja
Serdecznie zapraszamy do udziału w międzynarodowej konferencji naukowej poświęconej życiu, twórczości i dziedzictwu jednej z najważniejszych polskich poetek XX wieku – nazywanej „polską Safoną”. Konferencja, organizowana z okazji ustanowienia w Polsce roku 2025 Rokiem Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – w 80. rocznicę jej śmierci – stwarza przestrzeń do ponownego namysłu nad miejscem Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w kanonie literatury polskiej, w tym nad jej twórczością wychodźczą, długo marginalizowaną. Chcemy także zadać pytanie o aktualność jej poetyki i postawy artystycznej w dzisiejszych debatach literaturoznawczych, historycznych, artystycznych i kulturowych.

Tytułowe „granice wolności” odnoszą się do wielu poziomów, które kształtowały zarówno biografię artystki, jak i jej twórczość literacką i wizualną. Obejmują one granice geograficzne i egzystencjalne, wolności artystycznej i obyczajowej, a także estetyczne, medialne, recepcyjne i pamięciowe. Pawlikowska-Jasnorzewska opuściła Polskę w 1939 roku i ostatnie lata życia spędziła w Manchesterze, z dala od środowisk polskiej emigracji politycznej. Doświadczenie wygnania, choroby i samotności znalazło szczególny wyraz w jej późnej poezji – nacechowanej świadomością kruchości życia, przemijania i tęsknoty. Jako kobieta i artystka przełamywała ówczesne tabu – pisała o cielesności, pożądaniu, śmierci i wolności jednostki. Jej twórczość podważała normy społeczne i moralne, stając się nie tylko wyrazem indywidualnej ekspresji, ale i wyzwaniem interpretacyjnym dla kolejnych pokoleń czytelników i badaczy. Równolegle z poezją uprawiała malarstwo, a w jej dziełach słowo i obraz przenikają się wzajemnie. Operując językiem metaforycznym, formistycznym i zmysłowym, tworzyła sztukę na pograniczu awangardy i klasyki, eksperymentu i liryzmu.
Obszary badawcze i proponowane linie interpretacyjne
Pawlikowska-Jasnorzewska na emigracji
- Manchester jako epilog biografii
- Listy, wspomnienia, relacje – zapis wyobcowania i tęsknoty (Stefan Jasnorzewski, Magdalena Samozwaniec, Kossakowie i in.)
- Recepcja twórczości na emigracji w okresie wojennym i powojennym (w prasie i publikacjach środowiskowych)
- Rola Tymona Terleckiego i środowiska londyńskiego (Antoni Słonimski i in.)
Poetka nowoczesna – teksty i strategie
- Ewolucja poezji: od młodopolskiej liryki po egzystencjalny minimalizm
- Ciało, zmysły, ironia – kobieca ekspresja w języku poetyckim
- Poetyka cielesności i choroby – somatyczne i maladyczne wątki w późnej twórczości poetki
- Dramaty Pawlikowskiej – możliwości nowych odczytań (Baba-dziwo, Zalotnicy niebiescy, Mrówki, Szofer Archibald i in.)
- Pawlikowska wobec awangardy – estetyka z pogranicza formy i transgresji (intertekstualne echa futuryzmu, dadaizmu i formizmu w poezji i dramacie; relacja z modernistyczną wizją kobiecej nowoczesności)
- Perspektywy filozoficzne – odczytania egzystencjalne, tragiczne i refleksyjne; obecność motywów śmierci, wolności, czasu, cierpienia i duchowej samotności (odczytania w kontekście np. Pascala, Kierkegaarda, Camusa, Lévinasa, Weil, Heideggera)
- Pawlikowska wobec ezoteryki, spirytyzmu: inspiracje lekturowe i osobiste
- Styl jako autoportret – gra z maską liryczną, narracja intymności i ironii
- Poetycka, pisarska samoświadomość Pawlikowskiej a jej portret krytycznoliteracki z epoki
Sztuka i słowo – intermedialność i wrażliwość estetyczna
- Pawlikowska jako malarka – wpływy, konteksty
- Obrazy i teksty jako forma estetyki emancypacyjnej – związek z praktykami sztuki kobiecej początku XX w.
- Inspiracje: formizm, Skamander, Witkacy – ślady i przetworzenia
- Obraz i metafora jako struktury wizualne w poezji
- W kierunku autoilustrowania świata
Pamięć, kanon, recepcja – możliwe odczytania
- Obecność poetki w kulturze krajowej i emigracyjnej (z Krakowa do świata)
- Pawlikowska w obiegu akademickim i popularnym
- Nowe życie tekstów – tłumaczenia, aktualność i reinterpretacje
- Współczesne perspektywy interpretacyjne: feministyczna, egzystencjalna, ekokrytyczna, queerowa
- Poetka w teatrze, performansie, mediach cyfrowych
- Między klasyką a nowoczesnością – „żywa” obecność w edukacji, teatrze, mediach i sztuce współczesnej
- Obecność Pawlikowskiej w podręcznikach, listach lektur, nazwach instytucji kultury, konkursach literackich itd.
Proponowane obszary badawcze wskazują na możliwe pola refleksji, jednak organizatorzy pozostają otwarci na propozycje wykraczające poza zaproponowane ramy.
Organizatorem wydarzenia jest Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie w Londynie – inicjator cyklu londyńskich spotkań – wraz z działającym przy nim Ośrodkiem Badań Dziedzictwa Emigracji Polskiej, we współpracy z Katedrą Literatury Polskiej i Rosyjskiej Wydziału Literaturoznawstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz Polskim Uniwersytetem na Obczyźnie w Londynie.
Komitet naukowy
- prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz (UŚ)
- dr hab. Robert Mielhorski, prof. uczelni (UKW)
- dr hab. Beata Morzyńska-Wrzosek, prof. uczelni (UKW)
- dr hab. Piotr Siemaszko, prof uczelni (UKW)
- prof. dr Nina Taylor -Terlecka (University of Oxford)
- red. Regina Wasiak-Taylor (ZPPnO)
Komitet organizacyjny
- red. Regina Wasiak-Taylor – przewodnicząca
- dr Justyna Gorzkowicz
- dr Eliza Kącka
- dr Jakub Osiński – sekretarz konferencji
- zespół administracyjny: Urszula Lenik, Jarosław Solecki
Informacje organizacyjne
- Termin nadsyłania zgłoszeń: 15 lipca 2025 r. Wypełniony formularz zgłoszeniowy prosimy wysłać na: pawlikowska.londyn@gmail.com
- Język konferencji: polski
- Miejsce: Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny w Londynie (POSK), 238-246 King Street, London W6 0RF, Wielka Brytania – lub online.
- Opłata konferencyjna: £100,00 – obejmuje materiały konferencyjne, koszty administracyjne, przerwy kawowe, obiad oraz udział w programie artystycznym.
- Konferencji będą towarzyszyły: program poetycko-muzyczny Wczoraj kwitło moje serce oraz wirtualna wystawa prac malarskich Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w Blue Point Art Gallery.
- Publikacja pokonferencyjna: Referaty, które otrzymają pozytywne recenzje wydawnicze, zostaną opublikowane w tomie Pawlikowska-Jasnorzewska – żywa, przygotowywanym jako kontynuacja emigracyjnej serii „żywych” wydawnictw ZPPnO.
Information
See also
Yesterday, My Heart Was in Bloom – In Memory of Maria Pawlikowska-Jasnorzewska
The event opens the Year of Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, celebrated by the Union of Polish Writers Abroad and cultural partners in Poland. It is a tribute to the life and work of one of Poland’s most iconic modernist poets, often called “the Polish Sappho.”
Wystawa „Poetki miłości”
W roku 2015 literatura polska celebruje 70. rocznicę odejścia Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i 80. rocznicę urodzin Haliny Poświatowskiej. Z tej okazji do 8 stycznia 2016 r. w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego można oglądać wystawę "Poetki miłości" poświęconą Damom Poezji.
"Czytanie Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej" - zaproszenie do publikacji
Niedawno ukazał się tom interpretacji zatytułowany Czytanie Wierzyńskiego (Toruń 2019), niebawem zaś ukaże się książka Czytanie Lechonia (Kraków 2021). Pragniemy kontynuować tę inicjatywę wydawniczą i tym razem skupić się na poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Wierzymy, że poezja autorki Krystalizacji wciąż inspiruje, domaga się nowych odczytań i jest ciągle nie dość odkrytą przestrzenią umożliwiającą nawiązanie twórczego dialogu ze współczesnością. Zachęcamy, aby popatrzeć na twórczość poetki przez pryzmat różnych metodologii i z wykorzystaniem nieoczywistych słowników teoretycznych. Projektujemy tom Czytanie Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej jako miejsca spotkania różnych strategii lekturowych oraz sposobów podejścia do tekstu.
Kossakówny. Panel dyskusyjny
14 czerwca o godz. 17.30 w Sali Stefana Flukowskiego w Książnicy Pomorskiej odbędzie się pierwsze w historii spotkanie największych badaczy rodziny Kossaków.