Polish Studies Newsletter

Post-doctoral (habilitation) thesis

Added on: 15.11.2018

Czynnościowy charakter derywatów rzeczownikowych w gwarach północnomałopolskich i przyległych. Studium morfologiczno-leksykalne

Field:
Językoznawstwo

Przedmiotem rozważań podjętych w pracy jest wskazanie różnego typu powiązań derywatów nominalnych z definiującymi je znaczeniami czynności. Przyjęta w opisie słowotwórczym chronia pozwala na odsłanianie czynnościowego charakteru zarówno formacji o czytelnych, funkcjonalnych relacjach z czynnościami je motywującymi, jak i tych, w których powiązania te uległy już zatarciu. Wprowadzenie zaś zasad opisu gniazdowego umożliwia włączenie w krąg formacji o charakterze czynnościowym rzeczowników, które zgodnie z zasadami interpretacji funkcjonalnej parafrazowane są poza znaczeniami czynnościowymi.

Jako podstawę źródłową przyjęto „Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego” Karola Dejny (Dejna, 1974-1985). Są to materiały gromadzone w latach 1954-1970 i tworzą korpus leksykalny ok. 30 tysięcy jednostek hasłowych opublikowanych w 12 tomach „Rozpraw Komisji Językowej ŁTN”.

Przeprowadzana na bogatym materiale gwarowym  analiza słowotwórcza odsłania  wachlarz możliwości interpretacyjnych form derywowanych. W stosunku do licznych derywatów wykazuje możliwość wariantywnego traktowania podstaw słowotwórczych: czasownikowo-imiesłowowych czy czasownikowo-rzeczownikowych przy jednoczesnym zachowaniu czynnościowego charakteru wyrazów pochodnych. Wskazuje także, w obszarach tych samych wartości kategorialnych, derywaty o wariantywnych wykładnikach formalnych. Znaczne ich zróżnicowanie świadczy o dużym potencjale słowotwórczym leksyki gwarowej. Dowodzą tego także często notowane struktury jednorodne, które ze względu na wskazane w „Słownictwie ludowym…” znaczenia leksykalne wprowadzane są w obszary adekwatnych wartości kategorialnosemantycznych, wykazując jednocześnie prawidłowości i mechanizmy tłumaczące obecność w leksyce gwarowej derywatów o paralelnych funkcjach kategorialnych. Interpretacja słowotwórcza wyselekcjonowanych formacji ujawnia ponadto bogactwo wykładników formalnych powołujących derywaty o charakterze czynnościowym. Pozwala na odkrycie prawidłowości w zakresie ich łączliwości z określonymi typami podstaw słowotwórczych, wielofunkcyjność kategorialną niektórych, produktywność w obrębie wskazanych wartości kategorialnych, bądź też ich incydentalny udział w powoływaniu derywatów naznaczonych czynnościowo.

Przyjęta w opisie systematyka materiału ma na celu przede wszystkim uporządkowanie go zgodnie z wytyczonym przez temat kryterium – czynnościowym charakterem formacji opisywanych. Na pierwszym planie zamieszcza się derywaty paradygmatyczne– odczasownikowe, prymarne czynnościowo, po nich omawiane są derywaty dwurodzajowe czasownikowo-rzeczownikowe, kolejno derywaty pozaparadygmatyczne – odrzeczownikowe (czynnościowo sekundarne) i rzeczowniki o pośredniej motywacji czasownikowej, odsłanianej w relacjach motywacyjnych kolejnych ogniw łańcucha derywacyjnego. Niższym poziomem systematyzacji uczyniono semantykę słowotwórczo-kategorialną jako argument weryfikujący czynnościowy charakter derywatów i wykładników formalnych w określonej kategorii semantycznej. Zastosowanie takiej właśnie formuły daje możliwość odniesienia poczynionych spostrzeżeń do innych opracowań z zakresu słowotwórstwa gwarowego i ogólnopolskiego na wszystkich wskazanych poziomach interpretacyjnych.

Information

End date:
29.09.2018
Key words:
Added on:
15 November 2018; 22:44 (Katarzyna Burska)
Edited on:
5 January 2020; 17:19 (Mariola Wilczak)
We use cookie files to make the use of our website more convenient for our users. If you do not wish cookie files to be saved on your hard drive, please change the settings of your browser. Read about our cookie policy.