Doctoral thesis
Obraz osoby duchownej w dziewiętnastowiecznych pamiętnikach, dziennikach i twórczości literackiej polskiego kleru
Zadania badawcze
Za swoje zadanie autorka rozprawy uznała: po pierwsze, odczytanie i zestawienie najważniejszych cech obrazu polskich duchownych dziewiętnastowiecznych wyłaniającego się z pozostawionych przez nich zapisów memuarystycznych; po drugie, krytyczne uchwycenie, wskazanie i interpretację tych elementów owego obrazu, które można uznać za cechy właściwe literaturze i klimatowi artystycznemu epoki, jak i tych, które nie tłumaczą się ani zrozumiałym wpływem kontekstu epoki, ani uwarunkowaniami czysto indywidualnymi portretowanych osób. Autorka rozprawy ujawnia i egzemplifikuje także usytuowanie ,,osoby duchownej" wobec niej samej, wobec instytucji i struktur Kościoła oraz społeczności, w których żyje. Z tak przeprowadzonej krytycznej analizy tekstów wyłania się ukontekstowiony autoportret polskiego duchownego dziewiętnastego wieku.
Wybór autorów i metoda
Wybór autorów wspomnień dokonany został pod kątem reprezentatywności typologicznej sylwetek i obejmuje księży, zakonników i zakonnice. Pod uwagę wzięte zostały wyłącznie materiały drukowane.
Praca ma charakter interdyscyplinarny - obejmuje nie tylko analizę historyczno-literacką ale także religijno-psychologiczną, religijno-socjologiczną i religijno-kulturową - w stopniu koniecznym dla stworzenia wspomnianego krytycznego kontekstu.
Struktura
Praca składa się z trzech części. W części pierwszej zestawiono ,,narzędziowo" materiał potrzebny do analizy świadectw pamiętnikarskich polskich dziewiętnastowiecznych duchownych, w szczególności pozwalający oceniać charakter i jakość świadectwa ich doświadczenia religijnego (lub jego braku) w stworzonej przez nich litęraturze memuarystycznej, obecnośó (lub brak) w tejże literaturze elementów duchowej autobiografii, a także narzędzia analizy psychologiczno-społecznej sylwetek i ról społecznych duchownych - przede wszystkim na podstawie prac Eugena Drewermanna.
Część druga służy wydobyciu tych elementów przekazu analizowanych pamiętników, które składają się na portret zbiorowy bohaterów. Jest to najpierw prezentacja uwarunkowań społeczno-religijnych, a następnie społeczno politycznych, w których oni działali. Na tej podstawie autorka rekonstruuje portrety dwóch ważnych grup autorów pamiętników: duchownych-zesłańców i duchownych unickich (wraz z ekskursem poświęconym postaci Makryny Mieczysławskiej). Wreszcie, przedstawia wydobyty z pamiętników obraz najwazniejszych elementów zbiorowej biografii ich autorów: od sposobu wspominania ich dzieciństwa, przez lata nauki, w tym w seminarium, po działalność duszpasterską w parafiach i inicjatywy duszpasterskie i zakonne.
Część trzecia to dziesięć ,,analiz przypadków" - krytycznych portretów wybranych postaci duchownych twórców pamiętników: Zygmunta Szczęsnego Felińskiego, Stanisława Chołoniewskiego, Ignacego Hołowińskiego, Hieronima Kajsiewicza, Honorata Koźmińskiego, Angeli Truszkowskiej, Marceliny Darowskiej, Kolumby Białeckiej, Felicji Kozłowskiej i Placyda Jankowskiego. Portrety te wzbogacają analizy specyficznych zjawisk dotyczących poszczególnych osób portetowanych.
Rozprawę zamyka obszerne krytyczne podsumowanie, w którym autorka odnosi się przede wszystkim do kwestii kontekstu religijno-psychologicznego, religijno-socjologicznego i religijno-kulturowego przedstawionego portretu dziewiętnastowiecznego duchowieństwa.
Information
See also
Arystokratka i biedermeier. Rzecz o Gabrieli z Güntherów Puzyninie (1815-1869), Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2015
Książka jest pierwszą monografią wileńskiej pisarki 1. połowy XIX wieku, Gabrieli Puzyniny – autorki kojarzonej zazwyczaj z pamiętnikami "W Wilnie i w dworach litewskich". Praca przedstawia zarówno życie Puzyniny na tle przemian społeczno-kulturowych ówczesnej Litwy, jak również przynosi omówienie jej zaskakująco licznych utworów, reprezentujących przy tym rozmaite gatunki i style literackie. Ponadto ewolucja twórczości „Litwinki” rozpatrywana jest tu jako część dziewiętnastowiecznych narracji emancypacyjnych, w których rezultacie wileńska arystokratka, a zarazem reprezentantka nowo rodzącej się inteligencji polskiej, staje się też zawodową literatką. Książkę uzupełnia obszerny aneks zawierający wybrane poezje, listy i niepublikowany dotąd obrazek dramatyczny literatki.
Wydarzenia po wydarzeniu. Reprezentacja historii po zagładzie – studium realizmu traumatycznego (porównawcze badania nad literaturą i sztukami wizualnymi)
Praca skupia się na analizie procesów przemian dyskursów artystycznych, teoretycznych i krytycznych dotyczących reprezentacji wydarzeń historycznych w drugiej połowie XX wieku i w wieku XXI na bazie analiz przypadków: Miron Białoszewski Pamiętnik z powstania warszawskiego, Gerhard Richter 18 Oktober 1977, Art Spiegelman In the Shadow of No Towers.
Przestrzeń w „Oziminie”, przestrzeń „Oziminy” Wacława Berenta
Aleksandra Wojtowicz w rozprawie doktorskiej Przestrzeń w „Oziminie”, przestrzeń „Oziminy” Wacława Berenta formułuje tezy dotyczące nowego spojrzenia na problem przestrzeni w twórczości Berenta. Praca jest polemiką z tezami badaczy, którzy wskazywali na niemożność odtworzenia przyległości miejsc, labiryntowość i brak logiki przestrzennej w powieści.
Narrator i narracja w staropolskich pamiętnikach XVI i XVII wieku
Staropolskie pamiętniki stanowiły odzwierciedlenie świadomości narracyjnej ich autorów. Twórcy memuarów wywodzili się głównie ze szlachty i magnaterii, należeli również do dworu. Pamiętniki, diariusze i raptularze były zwierciadłem nie tylko światopoglądu twórców, lecz również ukazywały ich świadomość retoryczną, będącą efektem edukacji.