III Spotkanie Literaturoznawców: „Trzecia misja” (Third Mission) i transfer wiedzy w literaturoznawstwie i naukach humanistycznych
W 2022 roku obecna prodziekan Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, pani dr hab. Aneta Jachimowicz, prof. UWM, zainicjowała spotkania literaturoznawców. Ich głównym celem była zarówno integracja społeczności akademickiej Wydziału, jak też wymiana doświadczeń naukowych oraz inicjowanie wspólnych i międzyfilologicznych projektów badawczych. Pierwsze spotkanie miało miejsce dnia 25 listopada 2022 roku, a drugie – 1 grudnia 2023 roku. Już w czasie tych sympozjów podjęto zagadnienie roli literatury i literaturoznawstwa w obliczu zmian edukacyjnych i społecznych, kwestię przedkładania rezultatów ekonomicznych nad praktykowanie humanistyki oraz problem wpływu badań na otoczenie społeczno-gospodarcze.
→ Klaudia Muca-Małek: Między instytucjonalizacją „trzeciej misji” a społecznym zaangażowaniem
Za pomocą jakich praktyk nauki humanistyczne realizują trzecią misję uniwersytetu? Jak ocenianie są te praktyki w systemie ewaluacji? Jak umocnić pozycję humanistyki i pozycję humanistów w procesie przekształcania rzeczywistości społecznej, w tym systemu szkolnictwa wyższego?
Na te i inne pytania związane ze społeczną funkcją nauki starali się znaleźć odpowiedź uczestnicy III Spotkań Literaturoznawczych na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, jakie odbyły się w dniach 13-14.12.2024 r. w Olsztynie. Humaniści z różnych krajowych ośrodków badawczych zebrali się, żeby rozmawiać o oddziaływaniu nauk humanistycznych, głównie literaturoznawstwa, na społeczeństwo oraz o problemach wiążących się z oceną tego oddziaływania. Jak podkreśliła dr hab. Aneta Jachimowicz, Prodziekan ds. Kształcenia Wydziału Humanistycznego UWM w Olsztynie oraz organizatorka konferencji, integracja uniwersytetu ze środowiskiem społecznym to nie tylko element parametryzacji, podlegający ocenie punktowej. To przede wszystkim zobowiązanie współczesnego uniwersytetu do zaangażowania się w przekazywanie wytwarzanej wiedzy i do odpowiedzialnego oddziaływania na społeczeństwo właśnie poprzez tę wiedzę. We wszystkich wystąpieniach plenarnych na początku konferencji zwracano również uwagę na systemowe regulacje związane z „trzecią misją”, a zwłaszcza brak jasnych definicji i wytycznych zwłaszcza w kwestii oceny wpływu działań naukowych na społeczeństwo. Szeroko dyskutowanym wątkiem był również brak systemu motywacji i wystarczających środków finansowych na działalność społeczną badaczy i badaczek, a także brak instytucjonalnego, lokalnego wsparcia w podejmowaniu działań o charakterze społecznym. Często wskazywano również na konieczność zapewnienia szkoleń w zakresie realizacji społecznych funkcji nauki, w tym w zakresie promocji badań.
Diagnoza braku instytucjonalnych rozwiązań i instytucjonalnego wsparcia w realizacji trzeciej misji została uzupełniona o przykłady zrealizowanych z sukcesem inicjatyw badawczo-społecznych. Przykładem tego rodzaju inicjatywy była wystawa rysunków obozowych kobiet, zorganizowana przez dr hab. Barbarę Czarnecką. Wystawa „Kobiece doświadczenie obozu koncentracyjnego” była prezentowana kilkukrotnie w Polsce oraz w Lund w Szwecji, gdzie w 1945 roku wiele więźniarek i więźniów obozów koncentracyjnych znalazło schronienie i pomoc. Projekt naukowy, jaki realizuje prof. Czarnecka, zaowocował działaniem polegającym na udostępnieniu zapomnianej twórczości artystycznej kobiet przebywających w czasie II wojny światowej w niemieckich obozach koncentracyjnych.
Jednym z podstawowych celów cyklicznych olsztyńskich Spotkań Literaturoznawczych jest – jak zaznaczają organizatorzy tego cyklu spotkań – wymiana doświadczeń literaturoznawców i informacji o realizowanych projektach badawczych. Wśród omawianych tematów znalazły się literatura staropolska i sposoby przekazywania wiedzy o tej literaturze w dydaktyce szkolnej, baśnioterapia, edytorstwo naukowe i badania nad egodokumentami, badania nad biografią i twórczością zapomnianych pisarek (w tym pisarek z Warmii i Mazur) czy przedstawienia współczesnych problemów w literaturze dziecięcej. Część wystąpień zdawała sprawę z wyników badań komparatystycznych i filologicznych, związanych z literaturą hiszpańską, ukraińską, amerykańską, angielską czy niemiecką. Problematyka literaturoznawstwa nie ogranicza się oczywiście do tekstologii i historii literatury, jej ważnym elementem jest też analiza i interpretacja dyskursu medialnego czy kwestia popularyzacji wiedzy literaturoznawczej z wykorzystaniem nowych technologii (np. kursów MOOC) – ta problematyka również znalazła odzwierciedlenie w zaprezentowanych w trakcie konferencji wystąpieniach.
Ważnym elementem olsztyńskiej konferencji były prezentacje projektów naukowych o silnym społecznym wymiarze. W pierwszym dniu konferencji o projekcie Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata, realizowanym przez IBL PAN, opowiedziała dr Mariola Wilczak, kierowniczka projektu. O swoich badaniach opowiedziały również dwie inne uczestniczki tego projektu: dr Aleksandra Wójtowicz, ekspertka w dziedzinie literaturoznawstwa architektonicznego, oraz autorka niniejszego tekstu, zajmująca się studiami o niepełnosprawności. Z kolei drugiego dnia konferencji uczestnicy mogli usłyszeć o dotychczasowych rezultatach projektu Społeczne Obiegi Wiedzy Akademickiej (SOWA). Projekt realizowany jest przez interdyscyplinarny zespół badawczy z różnych ośrodków akademickich w Polsce i polega na analizie ról edukacyjnych, popularyzatorskich czy eksperckich, jakie realizują humaniści współcześnie. Ważną częścią tego projektu jest refleksja na temat wpływu zmian w szkolnictwie wyższym na sytuację zawodową, naukową i społeczną badaczy, a także na ich dobrostan. Co istotne, jedną z podstawowych metod badawczych w projekcie jest autoetnografia, pozwalająca na ugruntowane w doświadczeniu badanie postaw i praktyk realizowania „trzeciej misji”.
III Spotkanie Literaturoznawców w Olsztynie zaowocowało dyskusją o jednej z najbardziej podstawowych funkcji nauk humanistycznych – funkcji społecznej, powiązanej w wytwarzaniem i upowszechnianiem wiedzy, która ułatwia rozumienie przeszłości i teraźniejszości oraz pomaga w projektowaniu zmian społecznych w przyszłości. Społeczny wpływ tych nauk nie jest łatwo mierzalny i nie zawsze udaje się go przedstawić w liczbach i domknąć w różnego rodzaju projektowych wskaźnikach. Jest jednak oczywisty, to znaczy manifestuje się w różnego rodzaju praktykach upowszechniania wiedzy humanistycznej, powstającej w powiązaniu z kontekstem społecznym i w wyniku analizy konkretnych społecznych doświadczeń i zdarzeń.
See also
Rzeczpospolita domów VI: Domy wiedzy i sztuki
Instytut Polonistyki Akademii Pomorskiej i Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku zapraszają na VI Ogólnopolską Konferencję Naukową w cyklu: Rzeczpospolita domów, która odbędzie się w dniach 25-26 kwietnia 2016 r.
Orient w Literaturze & Literatura w Oriencie
Konferencja jest trzecią edycją dorocznego spotkania orientalistów, literaturoznawców, filologów, kulturoznawców i innych badaczy, którym bliski jest temat literatur orientalnych, inspiracji orientalnych czy przekazów na temat Orientu w literaturze zachodniej. Pierwsza edycja konferencji odbyła się 6-7 marca 2014 roku.
Trzecie pokolenie. Postpamięciowe skutki II wojny światowej i Zagłady
Choć od zakończenia II wojny światowej minęło ponad 70 lat, skutki tego wydarzenia, podobnie jak innych, bezpośrednio z nim związanych, są nadal odczuwalne. Podczas gdy faktyczni ich świadkowie coraz liczniej odchodzą, traumatyczne wydarzenia i ich konsekwencje stają się przedmiotem narracji tworzonych przez tych, którzy doświadczyli ich wyłącznie w formie zapośredniczonej. O drugiej wojnie światowej i Zagładzie opowiadają już niemal wyłącznie kolejne generacje.
„Szkiełko i oko”. Humanistyka w dialogu z aktualną fizyką
Antynomia nauk ścisłych i humanistycznych ma już długą historię. Spór humanistów (literary intellectuals) i naukowców (scientists) zdaje się pogłębiać. „Pomiędzy tymi grupami zieje otchłań wzajemnych nieporozumień, a czasami (szczególnie wśród młodych) jawnej niechęci lub wrogości, przede wszystkim jednak braku wzajemnego zrozumienia. Obydwie grupy mają dziwnie wypaczone poglądy o sobie nawzajem”1, pisze ks. Michał Heller. Konflikt „ścisłowców” i „humanistów” pogłębiają nie zawsze udane próby aplikacji języka nauk ścisłych do opisu zagadnień humanistycznych, czego egzemplarycznym dowodem była głośna ongiś rozprawa Jeana Bricmonta i Alana Sokala Modne bzdury (2004). Dwaj fizycy ujawnili ignorancję i niekompetencję znanych intelektualistów o humanistycznej proweniencji sprowadzających terminologię z zakresu nauk ścisłych do funkcji quasi-retorycznych, w celu nadania swoim wywodom powabu i waloru uczoności.