Tekstografie III: Od linii do litery. Ściegi i wzory tekstu /III Ogólnopolska Konferencja Naukowa

Kontynuujemy zapoczątkowane w 2019 roku przez Zakład Edytorstwa interdyscyplinarne spotkania słowa i obrazu. Podczas ostatniej konferencji koncentrowaliśmy się na elemencie, który zaprasza do wnętrza książki i stanowi jej wizytówkę – na okładce, tym razem zaś chcemy skupić nasze zainteresowania badawcze na rozmaitych detalach kryjących się we wnętrzu publikacji książkowej (i nie tylko). W centrum naszych dociekań znajdą się wszelkie dosłowne i metaforyczne linie tekstu literackiego oraz innych tekstów kultury.

Podtytułem konferencji nawiązujemy do etymologii słowa „tekst”, które pochodzi od łacińskiego wyrazu „textum”, oznaczającego ‘tkaninę’, ‘splot’, ‘budowę’, a w formie czasownikowej (texō, texere) denotującego ‘przędzenie’ i ‘tkanie’. To właśnie te niepozorne, jak by się mogło wydawać, najmniej istotne „nitki” w postaci najprostszych pojedynczych znaków literniczych i graficznych stanowią podstawę świadomie kreowanego dzieła. Stopniowo stają się wątkiem i osnową tekstu, zaczynają budować kolejne sploty krótkiego utworu, a potem całej książki. Bywają gładkie i idealnie dopasowane, kiedy indziej – szorstkie, ale zdarza się i tak, że czujemy w nich nieporadność stylu literackiego bądź brak edytorskiego wyczucia. W tym kontekście interesować nas będą wszystkie typy relacji, współistnienia, wzajemnego oddziaływania na siebie litery (tekst) i linii (grafia). Dlatego nie chcemy ograniczać się do woluminu książkowego i planujemy przyjrzeć się sposobom wykorzystywania linii, litery oraz wszelakich ich połączeń i relacji w innych mediach tekstowych, graficznych oraz w egodokumentach. 

Ze względu na szeroki obszar badawczy proponujemy uporządkowanie zagadnień do dyskusji w trzech zasadniczych panelach tematycznych. Pierwszy z nich będzie dotyczyć samego tekstu; drugi – jego obudowy graficznej; trzeci – działań z pograniczy tekstograficznych. W obrębie pierwszego panelu pragniemy odnieść się do metaforycznego rozumienia „linii” budującej rytm, melodię tekstu, ale też – jako motyw tekstowy – mogącej sugerować jego plastyczność (graficzność versus malarskość tekstu literackiego). Drugi panel to zagadnienia związane z najbardziej podstawowymi elementami graficznymi towarzyszącymi tekstowi w obrębie książki. Trzeci – symbiotyczne współistnienie litery i linii (poezja wizualna, komiks). W końcu też interesować nas będzie recepcja tych wszystkich działań – w odbiorze indywidualnym, krytyce literackiej i artystycznej, edukacji. 

Naszą propozycję kierujemy do historyków i teoretyków literatury i sztuki, ale też do praktyków na co dzień mierzących się z pracami projektowymi wokół liter i linii: projektantów, grafików, designerów.

Wskazane poniżej hasła stanowią sugestie badawcze, ale nie wyczerpują możliwości podjęcia innych wątków wiążących się z nadrzędnym tematem konferencji: 

1. Linia tekstu, linia w tekście

– interpunkcja (ujęcie diachroniczne i synchroniczne; edycje tekstu)

– linearność czytania tekstu literackiego a akrostychy, mezostychy, chronogramy, abecedariusze i inne

– linia jako element plastyczności języka

2. Linia, litera, linearność: wizualność tekstu

– poezja wizualna (w tym konkretna): ujęcie diachroniczne i synchroniczne 

– komiks (litera a grafia)

– cyberliteratura

– wideopoezja

3. Typografia

– projektowanie krojów 

– dyskusje i spory typograficzne 

– typografie narratywne 

4. Litera i wokół litery: ornamentyka książkowa i design

– inicjały 

– bordiury (floratury, drolerie, interkolumnia) 

– winiety (nagłówkowe, przerywniki, finaliki) 

– logotypy 

– wzornictwo użytkowe 

– komunikacja wizerunkowa 

5. Poza literą: ilustracja książkowa

– kropka 

– kreska 

– plama barwna 

---

Prosimy o zgłaszanie się za pomocą formularza dostępnego pod linkiem do 20 marca 2024. Przewidujemy wystąpienia 20-minutowe, abstrakt powinien zaś liczyć maksymalnie 1500 znaków ze spacjami. Zastrzegamy sobie prawo do wyboru referatów spośród otrzymanych zgłoszeń. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres tekstografie@gmail.com.

Koszt uczestnictwa: 400 zł dla pracowników naukowych; 250 zł dla doktorantów. W ramach opłat gwarantujemy:

– przerwy kawowe,

– dwa obiady,

– poczęstunek na zakończenie konferencji,

– materiały konferencyjne.

Rezerwacje oraz opłaty za noclegi pozostają w gestii Uczestników konferencji. W późniejszym terminie zostaną przesłane adresy hoteli oraz hosteli znajdujących się w przyjaznej odległości od miejsca obrad. Numer konta, na które należy dokonać wpłaty, również podamy w późniejszym terminie. 

Przewidujemy publikację monografii pokonferencyjnej lub druk artykułów w czasopiśmie punktowanym.

Terminarz przygotowań do konferencji 

– zgłoszenia uczestnictwa: do 20 marca 2024 

– powiadomienia o akceptacji tematów: do 5 kwietnia 2024

– wniesienie opłaty konferencyjnej: do 25 kwietnia 2024 

– informacja o szczegółowym programie obrad: do 30 kwietnia 2024 

– konferencja: 16–17 maja 2024 

– złożenie tekstów do druku: do 31 grudnia 2024

Komitet naukowo-organizacyjny

dr hab. Justyna Bajda, prof. UWr

dr hab. Jan Choroszy

dr hab. Marcin Czerwiński, prof. UWr

dr Olga Taranek-Wolańska

dr Dorota Ucherek

dr Michał Wolski

mgr Inez Kropidło – sekretarzyni konferencji

mgr Justyna Szumańska

mgr Justyna Zając

---

Przykładowa bibliografia 

Antropologia pisma. Od teorii do praktyki, red. P. Artières, P. Rodak, Warszawa 2010. 

Bergström B., Komunikacja wizualna, przeł. J. Tarnawska, Warszawa 2009. 

Cackowska M., Wincencjusz-Patyna A., Polska Szkoła Książki Obrazkowej, Gdańsk 2017. 

Cackowska M., Współczesna książka obrazkowa – pojęcia, typologia, badania, konteksty, dyskursy, [w:] Książka obrazkowa. Wprowadzenie, red. M. Cackowska, H. Dymel-Trzebiatowska, J. Szyłak, Poznań 2017. 

Dawidek-Gryglicka M., Historia tekstu wizualnego. Polska po 1967 roku, Kraków–Wrocław 2012. 

Folta-Rusin A. K., Twarz i ciało książki. Wizualne manifestacje tekstów a problemy interpretacji, Kraków 2020. 

Frutiger A., Człowiek i jego znaki, przeł. Cz. Tomaszewska, Warszawa 2005.

Iwanicka K., Ilustracja w książkach dla dzieci, [w:] Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław 2002. 

Karpowicz A., Ekonomia logowizualna, „Teksty Drugie” 2022, nr 1. 

Kupczyńska K., Ryso-pisanie, linio-wizualność i (formalne) stany krytyczne w komiksie autobiograficznym, „Teksty Drugie” 2022, nr 1. 

McCloud S., Understanding Comics. The Invisible Art, New York 2011.

McLuhan M., Galaktyka Gutenberga. Tworzenie człowieka druku, przeł. A. Wojtasik, Warszawa 2017.

Noordzij G., Kreska. Teoria pisma, przeł. M. Komorowska, Karków 2012.

Regielska M., O „tekście kultury”, „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej” 2015, nr 1. 

Rypson P., Książki i strony. Polska książka awangardowa i artystyczna w XX wieku, Warszawa 2000.

Rypson P., Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919‒1949, Kraków 2011.

Rypson P., Obraz słowa. Historia poezji wizualnej, Warszawa 1989.

Rypson P., Piramidy, słońca, labirynty. Poezja wizualna w Polsce od XVI do XVIII wieku, Warszawa 2002. 

Synergia słów i obrazów. Badania ikonotekstu w Polsce, red. H. Dymel-Trzebiatowska, J. Szyłak, M. Cackowska, Gdańsk 2021. 

Szydłowska A., Od solidarycy do TypoPolo. Typografia a tożsamości zbiorowe w Polsce po roku 1989, Wrocław 2018. 

Szyłak J., Komiks. Świat przerysowany, Gdańsk 1998.

Śniecikowska B., Książka obrazkowa: próba porządkowania doświadczeń (czyli o genologii, słowografii i intymistyce logowizualnej), „Teksty Drugie” 2022, nr 1. 

Triumf typografii. Kultura – komunikacja – nowe media, wybór, oprac. H. Hoeks, E. Lentjes, przeł. M. Komorowska, Warszawa 2017.

Wincencjusz-Patyna A., Stacja Ilustracja. Polska ilustracja książkowa 1950–1980. Artystyczne kreacje i realizacje, Wrocław 2008. 

Wincencjusz-Patyna A., Odpowiedni dać rzeczy obraz. O genezie ilustracji książkowych, Wrocław 2019.

Wolski M., Pismo na obrazkach. Zarys problematyki komiksowego liternictwa we współczesnym komiksie amerykańskim, „Kultura Popularna” 2019, nr 4.

Zaidler-Janiszewska A., O tzw. zwrocie ikonicznym we współczesnej humanistyce. Kilka uwag wstępnych, „Dyskurs” 2006, nr 4.