Horyzonty rozumienia. Miejsce hermeneutyki we współczesnej humanistyce

Współczesna humanistyka ma do hermeneutyki stosunek ambiwalentny. Od lat powtarza się przeciw niej te same argumenty, arbitralnie wyznaczając jej cechy kluczowe i ignorując nie tylko jej rozwój, ale także wskazywane przez nią nieścisłości i przeinaczenia, jakich dopuszczają się jej adwersarze. Strukturaliści zarzucali hermeneutyce lekceważenie wymiaru metodologicznego nauk humanistycznych, poststrukturaliści – odwrotnie – oskarżali ją o inklinacje metafizyczne. Przedstawiciele najnowszych tendencji w humanistyce twierdzą z kolei, że hermeneutyka nie potrafi wydobyć praktycznych implikacji własnych rozpoznań, że zatrzymuje się na namyśle teoretycznym, nie umie wyjść poza klasyczną interpretację tekstów, bojąc się namysłu nad kwestiami zaangażowania politycznego, konsekwencjami uwikłania ideologicznego czy problemem transdyscyplinarności najnowszej humanistyki.

Z drugiej strony, od lat mówi się przecież o „hermeneutycznym zwrocie filozofii”, podkreśla się zasadnicze pokrewieństwo hermeneutyki i poststrukturalizmu (Dybel) czy hermeneutyki i dekonstrukcji (Bartoszyński, Markowski), wydobywa się polityczne implikacje myśli hermeneutycznej (Caputo, Vattimo, Przyłębski), bardzo wyraźnie wskazuje się na jej wymiar etyczny (Januszkiewicz), wykorzystuje jej ustalenia w badaniach komparatystycznych (Steiner) czy w krytyce feministycznej (Cornell), nazywając ją nawet koiné współczesnej humanistyki (Vattimo), co sugeruje, że wiele „modnych” teorii ma swoje źródła właśnie w hermeneutyce. Wydaje się, że błędne przypisywanie hermeneutyce cech negatywnych wynika z jednej strony z traktowania jej jako monolitu (mimo istnienia rozmaitych „wersji” hermeneutyki: od technicznej, przez fenomenologiczną, po radykalną, od syngularyzującej do pluralizującej, od hermeneutyki zaufania po hermeneutykę podejrzeń), z drugiej – z nieporozumień metodologicznych (hermeneutyka jest bowiem nie tyle „metodą”, ile postawą, która może – ale nie musi – przybierać różne oblicza metodologiczne).

Pragniemy zachęcić Państwa do wspólnego namysłu nad miejscem hermeneutyki we współczesnej humanistyce. Przekonani, że jest to swoiste „miejsce bez miejsca”, że hermeneutyka żyje dziś „życiem widmowym”, że problematyka hermeneutyczna jest obecna nie tylko w dobrze już przyswojonych zwrotach (lingwistycznym, pragmatycznym czy etycznym), ale także w tych najaktualniejszych (kulturowy, polityczny, performatywny, somatyczny, afektywny), że żywo dziś dyskutowane kwestie „doświadczenia”, „dialogiczności”, „cielesności”, „wspólnotowości”, „zwrotu ku rzeczom” mają swoje wyraźne źródła w hermeneutyce, pragniemy zarówno zastanowić się nad przyczynami ignorowania hermeneutycznych aspektów powyższych zagadnień, jak i rozwinąć „hermeneutykę współczesnej humanistyki” – pogłębioną hermeneutyczną refleksję nad jej dążeniami, metodami, strategiami i zainteresowaniami. Do udziału w konferencji zapraszamy studentów, doktorantów oraz młodych (duchem) naukowców.

Proponowane zagadnienia:

• hermeneutyka wobec poststrukturalizmu – pokrewieństwa/różnice
• hermeneutyka a postmodernizm – sprzymierzeńcy czy przeciwnicy?
• dialogiczność współczesnej humanistyki
• doświadczenie jako pojęcie hermeneutyczne
• phronesis – racjonalność hermeneutyczna
• hermeneutyka a religia i doświadczenie religijne/doświadczenie wiary
• hermeneutyczne aspekty zwrotu etycznego
• zwrot kulturowy jako zwrot hermeneutyczny
• polityczne implikacje hermeneutyki / hermeneutyka polityki
• „hermeneutyka w działaniu” – hermeneutyka wobec aktualnych problemów społeczno-politycznych
• hermeneutyczne źródła zwrotu performatywnego
• Heideggerowskie źródła zwrotu ku rzeczom (hermeneutyka faktyczności)
• hermeneutyka ciała – cielesność jako problem hermeneutyczny
• hermeneutyka a współczesna antropologia (problemy posthumanizmu, animal studies)
• hermeneutyka we współczesnej krytyce literackiej i praktyce interpretacyjnej
• hermeneutyczne aspekty krytyki feministycznej i gender studies
• transgresje literackie a granice rozumienia i interpretacji