Niepodległość jako projekt i doświadczenie. Literatura, sztuka i myśl społeczno-polityczna lat 1864-1939 wobec problemu narodowej wolności

Planowane spotkanie chcemy poświęcić rozważaniom o różnych projektach polskiej niepodległości, obecnych w literaturze, teatrze, muzyce i sztukach pięknych oraz myśli społeczno-politycznej lat 1864-1939, a także sposobach artykułowania przeżyć związanych z jej odzyskaniem, właściwych różnym formom literackiej, artystycznej i społeczno-politycznej aktywności.

Moment odzyskania przez Polskę niepodległości po 123 latach politycznej niewoli pragniemy potraktować jako spinający różne ścieżki i formy literackiej,  artystycznej i społeczno-politycznej refleksji na przestrzeni kilku dziesięcioleci – refleksji zarówno antycypującej rok 1918, jak i zakorzeniającej go w polskiej zbiorowej świadomości XX wieku. Moment ten chcemy uczynić swojego rodzaju pryzmatem, w którym scalają się i dopełniają nurty artystycznej, społecznej i politycznej aktywności z przełomu XIX i XX wieku i w którym określone obszary literatury, sztuki i publicystyki tego czasu odsłaniają swoją logikę długiego trwania niezależnie od różnych przemian i przewartościowań.

Nie stawiamy przy tym wyraźnych barier chronologicznych dla aktywności będącej podstawą refleksji badawczej, uznając jedynie, że istotnym polem proponowanych rozważań jest twórczość oraz idee pojawiające się od lat 60. XIX w. po koniec dwudziestolecia międzywojennego. Druga połowa XIX w. przyniosła wyraźne zmiany w sytuacji politycznej Europy. Postępujący – od wojny francusko-pruskiej – proces politycznej polaryzacji mocarstw, które niespełna sto lat wcześniej dokonały zaboru polskich ziem, zmieniał realia, w których kształtowała się polska świadomość narodowa. Narastający konflikt Austrii, a z czasem też zjednoczonych przez Bismarcka Niemiec, z Rosją, owocujący nowymi układami polityczno-militarnymi na mapie Europy, bardzo wyraźnie stymulował polską aktywnośś tego czasu. 

 Zdajemy sobie jednocześnie sprawę z tego, że niektórych zjawisk z zakresu świadomości zbiorowej, wyrażającej się w różnego rodzaju literackich, artystycznych i publicystycznych formach, nie można rozpatrywać bez cofnięcia się do początków XIX w., kiedy to kształtowały się formy polskiego doświadczenia niewoli, a wraz z nimi pragnienia niepodległości. Interesujące jest też kulturowe zjawisko przetwarzania tegoż doświadczenia niepodległości z 1918 r. przez cały wiek XX aż po współczesność.

Podczas spotkania proponujemy dyskusję na temat następujących zagadnień, nie zamykając jednocześnie możliwości podjęcia innych kwestii:

• Literackie wizje niepodległości w twórczości XIX-wiecznych i modernistycznych twórców i ich różne  konotacje.
• Artystyczne wizje niepodległości w sztukach plastycznych XIX i XX wieku.
• Powrót do przełomu XVIII i XIX w. jako refleksja o sposobach odzyskania niepodległości w literaturze i sztuce powstającej przed 1918 r.
• Rozrachunki z ideami niepodległościowymi po 1918 r. w literaturze polskiej.
• Udział środowisk twórczych i instytucji kulturalnych przełomu XIX i XX wieku w różnych formach działalności niepodległościowej.
• Indywidualne świadectwa pisarzy i artystów zaangażowanych w ruch niepodległościowy do 1918 r.
• Gloryfikacja i krytyka Józefa Piłsudskiego w sztukach plastycznych początku XX wieku.
• Sztuki wizualne w służbie Niepodległej: forma, funkcja i znaczenie wizualnych reprezentacji Polski pod zaborami i Polski niepodległej.
• Indywidualne świadectwa polityków i działaczy społecznych (pamiętniki, listy) jako świadków odzyskania niepodległości.
• Historiografia polska na progu niepodległości.
• Projekty oświatowe i dydaktyczne w służbie Niepodległej.
• Idea niepodległości w publicystyce polskiej przełomu XIX i XX wieku.
• Polityka historyczna i kulturowa przed i po odzyskaniu niepodległości.
• Niepodległościowa myśl Józefa Piłsudskiego i piłsudczyków.