Czas - kultura, dyskurs, doświadczenie

W kulturze funkcjonuje wiele przysłów dotyczących czasu, tak jak i wiele narracji poświę­conych temu fundamentalnemu dla naszej cywilizacji zagadnieniu. Rozumieć je można na wiele sposobów, zwłaszcza teraz, gdy pojawiają się coraz to nowe koncepcje i teorie dotyczące czasowości – w bardzo wielu wykładniach, począwszy od ujęć filozoficznych i antropologicznych poprzez kulturoznawcze i literaturoznawcze a skończywszy na medioznawczych, ludologicznych i groznawczych czy inter­­dyscyplinarnych. Czasowość współczesna jest migotliwa znaczeniowo i dotyka każdej sfery eg­zystencji: od wyobrażeń artystycznych (podróże w czasie) przez codzienność prokrastynacji (procrastinus to przecież odkładanie pracy na potem) aż po teorie naukowe z mostem Einsteina-Rosena (czyli, popularnie rzecz ujmując, tunelem czasoprzestrzennym) na czele. A że czas jest bez wątpienia cenny także jako temat, organizatorzy konferencji "Czas i to, co inne" zapraszają do podjęcia transdyscyplinarnej refleksji nad zagadnieniami takimi, jak m.in.:

Czasy, obyczaje i kultura w jakiś sposób wymagają poszukiwania bohaterów potrafiących sprostać wyzwaniom, jakie stawia przed ludzkością niełatwa rzeczywistość. Mamy szansę się o tym przekonać nie tylko zaznajamiając się z tekstami kultury opiewającymi wzniosłe czyny bohaterów, którzy poświęcili się, by pomóc innym. Lecz to poświęcenie i heroizm nie są tylko utrwalone w zapisach czy dziełach, lecz charakteryzują także naszą współczesność, zwłaszcza w tak trudnych czasach, jak te, w których przyszło nam żyć.

Niekiedy zauważamy, że coś wokół się zmieniło – pojawił się jakiś brak, jakaś nieobecność, jakieś wrażenie pustki. Czasem wiemy lub doświadczamy – tej nieobecności, zniknięcia, zaniku. Czasem coś lub – co gorsza – ktoś znika. Bez śladu. Bez ostrzeżenia. Czasem pamiętamy z lekcji historii – jak znikały całe cywilizacje, rody. A opowieści rodzinne wiążą się czasem z mówieniem o widmach tych, co zaginęli bez śladu w zawierusze historii albo miejscach, które zniweczył czas. Czasem też zauważamy, ze coś w nas samych zniknęło, zanikło, odeszło. A czasem po prostu wymazujemy, skazujemy na niebyt. 

Początek i koniec to dwa najbardziej znamienne aspekty w perspektywie zbiorowej, historycznej czy doświadczeń jednostkowych. Niekiedy wydarzenia te mają charakter traumatyzujący, ale też sygnalizować mogą kwestie zgoła odmienne. Tym, co łączy początek i koniec jest nie tylko inicjalizacja i finalizacja określonych wydarzeń, przedsięwzięć, cywilizacji, kultur, istnień etc., lecz także pamięć o nich, funkcjonująca w obiegu globalnym lub tylko pamięci indywidualnej. Pamięć zresztą pozostaje – zwłaszcza, jak się wydaje, w dobie postprawdy – gwarantem tożsamościowej prawomocności świadectwa, także dziennikarskiego i reporterskiego, stającego przed niełatwym wyborem między sumiennym świadczeniem o zastanych faktach a potrzebą ich fikcjonalizacji dla potrzeb czytelniczych. Pamięć o początku i końcu jest wreszcie także i miejscem, stwarzającym przestrzeń do spotkań różnych czasów, różnych etnosów, różnych doświadczeń i różnych tożsamości.