Projekt badawczy
Punktem wyjścia dla prowadzonych prac w ramach grantu „Literaturoznawstwo architektoniczne” była definicja geokrytyki Bertranda Westphala oraz jej przetworzenia. W odniesieniu do niej zaproponowano takie działania badawcze, w których analizy literaturoznawcze stały się przydatne w pracy innych dziedzin, zajmujących się przekształcaniem przestrzeni miejskiej. Istotne było także pytanie o interdyscyplinarność, pojmowaną jako metoda działań jednego badacza, sięgającego po pojęcia i teorie innych dyscyplin (i jej ograniczenia), a następnie próba wypracowania transdyscyplinarnego modelu badawczego, powstałego w ramach realnej współpracy międzydziedzinowego zespołu. Czternastoosobowa grupa badawcza poddała wielostronnej analizie dwa warszawskie place – plac Piłsudskiego oraz plac Defilad.
W pracach biorą udział doświadczeni badacze, reprezentujący dyscypliny humanistyczne oraz architekci – projektanci najważniejszych obiektów w Warszawie i innych miastach. Konfrontacja stanowisk prowadzi do selekcji punktów wspólnych i rozbieżnych oraz tworzenia propozycji szerokich ram teoretycznych, ogarniających kilka dyscyplin. Ważnym etapem było zderzenie odmiennych modeli myślowych. Wymiernym efektem tych działań jest wieloautorska publikacja, prezentująca analizy: literaturoznawców, kulturoznawców, socjologa, architektów i urbanistów oraz historyków różnych specjalności, w tym także varsavianisty, księgoznawcy i historyka techniki. W druku ukaże się ona wraz z dodatkiem zawierającym propozycję modelu zaprezentowanego w postaci schematu.
Równoległy nurt działań w ramach projektu to indywidualna praca kierownika grantu – autorki, przygotowującej monografię poświęconą zagadnieniom teoretycznym: miejsca literaturoznawstwa pośród nauk technicznych, pojęciu transdyscyplinarności oraz Nowej Humanistyki i humanistyki zaangażowanej, ale sięgającej po dawne wzorce i zakorzenionej w przeszłości, a także próbom wykorzystania muzyczności literatury i sięgania po założenia gatunkowe utworu muzycznego w pracy naukowej.
Praca zespołu odpowiada na europejskie wytyczne skierowana jest na potrzeby społeczne. Analiza procesu przemian konkretnych miejsc wpisuje się w trwające od dziesięcioleci dyskusje dotyczące zagospodarowania wyżej wymienionych placów. Zrealizowane dotychczas zadania badawcze oraz bieżące wydarzenia (nasilenie się dyskusji wokół problemu zagospodarowania placu Defilad oraz placu Piłsudskiego) potwierdzają wstępne założenia projektu, sformułowane na etapie składania wniosku projektowego w 2015 roku. Wypracowane ścieżki wiążą się z planem kontynuacji analiz humanistycznych (skupionych wokół IBL PAN), będących odpowiedzią na pytania o zagospodarowanie miejsc naznaczonych politycznie i ideowo, nastręczających trudności decyzyjnych.
Efektem grantu będą publikacje, które planowo ukażą się w 2019 roku:
- Tom pokonferencyjny Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym, pod red. A. Wójtowicz, J. Paulinka, Wyd. IBL PAN, Warszawa;
- Monografia Aleksandry Wójtowicz Literaturoznawstwo architektoniczne, Wyd. IBL PAN, Warszawa;
- Tom wieloautorski (14 badaczy), poświęcony przestrzeni placu Piłsudskiego i placu Defilad oraz modelowi połączeń, Wyd. IBL PAN, Warszawa;
- Strona internetowa projektu, przygotowywana we współpracy z Poznańskim Centrum Superkomputerowo-Sieciowym przy Instytucie Chemii Bioorganicznej PAN.
Skład grupy badawczej: Prof. nadzw. dr inż. arch. Marek Budzyński (architekt), mgr Krystyna Ilmurzyńska (urbanistka, PW), prof. dr hab. Bohdan Jałowiecki (socjolog przestrzeni, EUROREG UW), mgr Ryszard Mączewski (varsavianista, Fundacja Warszawa1939.pl), mgr Krzysztof Mordyński (historyk, Muzeum UW), dr Anna Kronenberg (kulturoznawca, specjalistka w zakresie geopoetyki, UŁ), dr Dawid Maria Osiński (literaturoznawca, Instytut Literatury Polskiej UW), mgr Jacek Paulinek (księgoznawca, IBL PAN), dr Igor Piotrowski (kulturoznawca/literaturoznawca, Kierownik Pracowni Studiów Miejskich IKP UW), dr Andrzej Skalimowski (IHN PAN), dr hab. inż. arch. Bolesław Stelmach, prof. WSPA (architekt, Dyrektor Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki), dr hab. Zbigniew Tucholski, prof. IHN PAN (historyk techniki, IHN PAN), dr Aleksandra Wójtowicz (literaturoznawca, IBL PAN). Na etapie pisania i omawiania rozdziałów tomu wieloautorskiego (2017 – 2018) w pracach brał udział także prof. dr hab. Wojciech Tomasik (literaturoznawca, UKW w Bydgoszczy), na etapie wstępnego przeglądu metod badawczych i omawiania głównych założeń projektu (2016) brali udział: dr Marek Ostrowski (UW), mgr Katarzyna Rdzanek oraz varsavianista mgr Jarosław Zieliński.
Kierownik projektu: dr Aleksandra Wójtowicz
Informacje
Powiązane z projektem
Literaturoznawstwo architektoniczne. Miejsce i tożsamość (The architectural literary studies: place and identity)
Jak sensy wpisane w przestrzeń mogą wpływać na jej zagospodarowanie? W jaki sposób władza wykorzystuje semantykę miejsca, by oddziaływać na społeczeństwo? Czy literaturoznawstwo może pomóc w rekonstrukcji doświadczania przestrzeni w danym okresie historycznym oraz, w jaki sposób metamorfoza miejsca staje się elementem walki mentalnej? Próbę odpowiedzi na tak postawione pytania, a także rozważania nad „architekturą wyobrażoną”, która staje się nośnikiem tożsamości (np. w sytuacji podtrzymywania jej poza granicami kraju) podejmą badacze reprezentujący różne dyscypliny i ośrodki naukowe.
Dyrektorzy Instytutu Badań Literackich PAN oraz Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki podpisali list intencyjny oraz umowę ramową o współpracy
Dyrektor Instytutu Badań Literackich PAN prof. dr hab. Mikołaj Sokołowski oraz Dyrektor Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki, dr hab. inż. arch. Bolesław Stelmach, prof. WSPA, w dniu 30 maja 2019 roku podpisali ramową umowę o współpracy, której celem jest zacieśnienie związków pomiędzy teorią projektową architektury i urbanistyki oraz badaniami literaturoznawców i przedstawicieli innych dyscyplin humanistycznych, zajmujących się analizą przestrzeni (w tym jej tekstowych reprezentacji). Koordynatorem do spraw porozumienia ze strony IBL PAN została dr Aleksandra Wójtowicz, ze strony NIAiU – Dyrektor Bolesław Stelmach. Porozumienie jest wynikiem prac, które uwzględniają współczesne wyzwania, związane z rozwojem i rewitalizacją miast, także te w zakresie działań decyzyjnych organów samorządowych oraz wyzwania przemian rzeczywistości, której towarzyszą zmiany metodologiczne na polu badań humanistycznych.
Plac Defilad w Warszawie - przestrzeń konfliktu. Panel dyskusyjny z cyklu "Literaturoznawstwo architektoniczne. Podsumowania"
17 maja 2019, o godzinie 14.00, w Sali Canaletta (dawna sala PAN Clubu, III piętro) w Pałacu Staszica w Warszawie, odbędzie się panel dyskusyjny poświęcony zagadnieniu placu Defilad w Warszawie, traktowanemu jako przestrzeń konfliktu - politycznego, ekonomicznego, o tereny zielone.
Panel dyskusyjny poświęcony książce „Metamorfozy Pałacu Staszica” dr Aleksandry Wójtowicz
Grupa badawcza realizująca grant „Literaturoznawstwo architektoniczne” zaprasza na panel dyskusyjny poświęcony książce Metamorfozy Pałacu Staszica dr Aleksandry Wójtowicz, który odbędzie się w czwartek 25 kwietnia, o godz. 17.00, w Sali Okrągłego Stołu w Pałacu Staszica.
Dworce kolejowe jako przestrzeń refleksji literackiej, architektonicznej i historii techniki / z cyklu "Literaturoznawstwo architektoniczne – kontaminacje"
Pierwsze spotkanie z cyklu Literaturoznawstwo architektoniczne – kontaminacje, organizowane w Instytucie Badań Literackich PAN w ramach projektu "Literaturoznawstwo architektoniczne".
Konferencja naukowa "Refleksja humanistyczna w planowaniu przestrzennym"
Instytut Badań Literackich, ul. Nowy Świat 72, Warszawa Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, ul. Tamka 43, Warszawa Proponujemy spojrzenie na przestrzeń i obiekty architektoniczne z perspektywy humanistyki i przez pryzmat świadectw jej przynależnych. W centrum zainteresowania stawiamy pytania o kształtowanie przestrzeni miejskiej i postrzegania obiektów architektonicznych jako kodu kulturowego a także namysł nad przeszłością i tradycją kulturową konkretnych miejsc. W dyskusji, obok literaturoznawców i kulturoznawców, wezmą udział przedstawiciele takich dyscyplin, jak: architektura, urbanistyka, socjologia miasta, filozofia, historia architektury, historia sztuki, varsavianistyka, kartografia, etnologia, muzykologia, teoria muzyki. Strona konferencji: http://ibl.waw.pl/pl/konferencje-i-spotkania/refleksja-humanistyczna-w-planowaniu-przestrzennym
Zobacz także
Nowoczesne narzędzia promocji działalności dydaktycznej i badawczej Instytutu Badań Literackich PAN oraz Instytutu Filologii Polskiej WNH UKSW
Zintegrowany projekt „Nowoczesne narzędzia promocji działalności dydaktycznej i badawczej Instytutu Badań Literackich PAN oraz Instytutu Filologii Polskiej WNH UKSW” (nr PPI/NPZ/2018/1/00065) zakładał cykl działań oparty na aktywnej współpracy Partnerów i synergii ich potencjałów. Ideą projektu było wykorzystanie nowoczesnych strategii marketingu cyfrowego oraz interdyscyplinarnych narzędzi w celu promocji działalności naukowo-dydaktycznej IBL PAN, IFP WNH UKSW i - docelowo - innych polonistyk krajowych i zagranicznych, włączonych w ramy “Geopolonistyki”, powstałej według pomysłu Prof. Magdaleny Popiel (prezes Międzynarodowego Stowarzyszenia Studiów Polonistycznych).
Słucham, rozumiem, działam. Poszerzanie kompetencji językowych cudzoziemców w celu zapobiegania alienacji społeczno-zawodowej
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój na lata 2014-2020, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Przedsięwzięcie jest realizowane przez Uniwersytet Zielonogórski i Zielonogórskie Towarzystwo Edukacyjne „Civilitas”.
Polonistyka wobec wyzwań współczesnego świata
Konsekwencje psychologiczne i społeczne problemów współczesnego świata, w tym pandemii Covid-19 i wojen, wpłynęły na kształtowanie nowego podejścia do jednostki, mierzącej się z poczuciem społecznej izolacji, wykluczenia i osamotnienia, w świecie niejasnym, niezrozumiałym, wymagającym nadawania znaczeń na nowo. Na samotność szczególnie narażone są osoby starsze i niepełnosprawne, ale także osoby młode. Towarzyszy temu wzrost świadomości ekologicznej i kształtowanie nowego podejścia wobec przyrody (jak chociażby wobec katastrofy ekologicznej na Odrze w 2022 roku), a także głębszy namysł nad usuwaniem barier technologicznych i architektonicznych. Wykorzystanie dostępnego zaplecza badawczego humanistów oraz rozpoznań już przez nich dokonanych pozwala szukać odpowiedzi na te problemy współczesności w skoncentrowaniu się na podmiotowości i indywidualności człowieka, na odzyskaniu więzi, kontaktów międzyludzkich i poczucia tożsamości oraz na poszanowaniu zasad otwartości (open access), dostępności (accessibility) i inkluzywności w otaczającym świecie.
Shaping Interdisciplinary Practices in Europe (SHAPE-ID)
Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk jest jednym z wykonawców projektu „Shaping Interdisciplinary Practices in Europe” (SHAPE-ID), który otrzymał 1,5 mln euro finansowania od Komisji Europejskiej w ramach programu Horyzont 2020.